Загадкавы святы - Пьер Буль

- Дзiўная птушка гэты ваш святы. Вось пайшоў лавiць пракажоных. Чаго, чаго, а гэтага тут хапае. I дваццацi крокаў не зрабiў, а ўжо пацёрся тварам аб дзесятак выдатных струплявых пыс. Нiхто з нашых не хоча прапусцiць такога свята. На плошчы аж цёмна ад людзей. А вось пайшлi па жанчыну, каб прывесцi да яго. Што ён робiць? Ды ўсё тое самае. Нахiляецца, прыцiскаецца да яе грудзей сваiмi, цалуе ў лоб i шчокi, зноў цалуе, потым пераходзiць да iншай. Вядома, гэтыя шлёндры хацелi б яшчэ, але ён не затрымлiваецца. Як святы спяшаецца ўсiх прывiтаць або давесцi сваю святасць.

- Мэтр Жан, гэта блюзнерства, - сказаў абат, у якога яшчэ не прайшоў экстаз. - Гэта святы, i велiч яго мiсii не дазваляе яму затрымлiвацца нi на хвiлiну.

- Вядома, - прабурчаў лекар, - але цi не хочацца вам пагаварыць з iм крыху больш i даведацца, што ў яго за святасць. Бываюць, вы ведаеце, святыя каралi. Гэты не з iх. Бываюць святыя рыцары. Гэта таксама не той выпадак. Святы манах? У яго няма танзуры. Ён i не мужык, да таго ж я нiколi не чуў пра мужыкоў-святых.

- А! Хiба важна, хто ён у мiрскiм жыццi. Гэта святы, i нам гэтага дастаткова. Цi не адчулi вы, як i я, водару, якi зыходзiць, калi ён дыхае? Я i цяпер яшчэ п'яны ад яго. Брату Розу не прымроiлася. Водар ладану i мiрту.

- Глядзi ты! Сапраўды. Я абнюхаў яго ўсяго, як i вы, хоць ён i не палiчыў мяне годным свайго пацалунку. Богу не заўгодна было паслаць да нас пекную святую. Я, праўда, не прывык мець справу са святымi, але я нiколi не чуў, што яны неяк спецыфiчна пахнуць.

- А вось тут вы i памыляецеся, хоць вы i выдатны лекар, - сур'ёзна сказаў стары. - У былыя часы некаторых святых ахiнаў водар, якi напаўняў паветра навокал. Гэта даведзена.

Жан Маяр моўчкi глянуў на свайго набожнага сябра, потым, не вельмi перакананы, пакiваў галавой. Калi праз гадзiну ён пайшоў ад абата, месiр Тама Д'Арфёй усё яшчэ быў усхваляваны, а ўзрушанасць, якая панавала вакол кляштара, доўга не давала яму заснуць.

Чужынец да позняй ночы блукаў па малым лепразорыi. Спачатку ён хадзiў па вулiцах паселiшча без нiякага парадку, цалаваў усiх, каго сустракаў, пры гэтым яго нiбы магнiтам цягнула да вялiкiх груп пракажоных. Потым, калi першая ўзрушанасць, якую выклiкала яго з'яўленне, трохi сцiшылася i вулiцы апусцелi, ён быццам бы задумаўся, i ў яго незвычайных паводзiнах з'явiлася нешта накшталт метаду.

Ён папрасiў брата Роза, якi неадступна хадзiў следам за iм, быць яму праваднiком i пачаў заходзiць у кожнае жытло. Там ён знайшоў пракажоных, якiя не выйшлi - хто з прычыны кепскага стану, хто проста праз абыякавасць. У кожнай хацiне ён выказваў сваю мiласэрнасць у простым i строгiм рытуале: зайшоўшы, ён абдымаў i цалаваў усiх па чарзе. Можна было падумаць, што ён баяўся, каб хто не схаваўся. Нiкому не ўдалося пазбегнуць яго ласкi. Упартых ён праследаваў, заганяў у куток, i там - зноў абдымаў, i яго дзiўны голас, у якiм, здаецца, чуўся горкi папрок, ушчуваў няшчаснага за ягоны сорам.

- Хiба ўсе людзi не браты? - паўтараў ён. - Я прыйшоў да цябе з любоўю, а ты мяне цураешся!

Тады сэрца самага здзiчэлага пракажонага мякчэла, i ён са слязьмi прымаў яго пацалунак. Зрабiўшы гэта i агледзеўшы ўсе закуткi, каб упэўнiцца, што не прапусцiў нiкога - нi хворага ў пасцелi, нi дзiцяцi ў калысцы, - чужынец выходзiў i нецярплiва iшоў да наступнага дома.

Ён скончыў свой абход i зноў апынуўся на галоўнай вулiцы пасёлка позна ўночы. Некалькi пракажоных, якiя не спалi, убачылi яго ў гэты момант у святле лiхтара, якi трымаў брат Роз. Яны заўважылi, што яго твар быў бледны i мокры ад поту, i ад думкi, што ён ахвяруе сваiм здароўем дзеля iх, iм зрабiлася прыемна. Брат Роз тым часам малiў яго крыху адпачыць, перш чым iсцi ў вялiкi лепразорый, што ён збiраўся зрабiць. Манах хацеў забраць яго ў сваю халупу, раз ужо ён не скарыстаўся з гасцiннасцi абата, але незнаёмы адмовiўся махам галавы. Яны перакiнулiся некалькiмi словамi, якiх нiхто не пачуў, i схавалiся ў цемры. Святы знiк, i ў тую ноч на вулiчках пасёлка больш не бачылi яго ценю. Усе былi перакананыя, што ён урэшце заначаваў у манаха. Паступова размовы сцiхлi, i цiша зноў запанавала на Гары Хворых.

6

Тама д'Арфёй падняўся незадоўга да першай ранiшняй малiтвы (яшчэ не было шасцi) i пайшоў у каплiцу, каб падзякаваць небу. Ён прабыў там зусiм нядоўга, бо яму было вельмi цiкава даведацца, як там новы госць лепразорыя. Выходзячы, ён напаткаў Жана Маяра. Той акурат скончыў ранiшнi абход у лякарнi. Лякарня, або, як казалi, Божы дом, уяўляла сабой доўгi барак, дзе размяшчалi хворых, стан якiх вымагаў сталага лячэння. Манахаў, якiя хадзiлi б ля хворых, не было, а брат Роз часцей за ўсё быў заняты iншымi справамi, i таму лекар патрабаваў ад пракажоных, якiя яшчэ былi чагосьцi вартыя, па чарзе глядзець хворых, што яны рабiлi, не хаваючы агiды.

Жан Маяр размаўляў з братам Розам. У адказ на пытанне: "Дзе ён?", якое абат задаў яшчэ здалёк, ён пацiснуў плячыма i буркнуў:

- Пайшоў да вялiкага лепразорыя. Пайшоў яшчэ давiдна, пераначаваўшы ў Божым доме.

- У Божым доме! Але ж наша ўбогая лякарня заваленая хворымi, нават пракажоным не хапае ложкаў.

- Ён так пажадаў, - сказаў брат Роз, - ён спаў з двума самымi страшнымi хворымi.

- Ён спаў з пракажонымi?!

- Ён так пажадаў, - паўтарыў манах. - Ён паспаў усяго некалькi гадзiн, а перад тым дапамагаў даглядаць хворых.

- Мэтр Жан, - сурова сказаў абат, - хiба гэта не захапляе вас?

- Не спрачаюся, гэта смелы ўчынак, i я не адмовiўся б, каб бог паслаў нам добраахвотнага санiтара, да таго ж святога. Я не пярэчыў бы гэтаму, калi б святы дух не выяўляўся ў iм праз шкодную гарачку. Ён ашалеў. Калi так пойдзе далей, яго здароўе не вытрымае. Да таго ж няма хваробы больш шкоднай за шаленства, нават калi яно святое, i сёння з ранiцы ўсе мае лайдакi заразiлiся iм. Гэтыя эмоцыi нiчога iм не дадуць. Вам трэба ўжыць свой аўтарытэт, каб прымусiць яго крыху сцiшыцца i праяўляць сваю святасць больш памяркоўна. Гэта вам кажа медык. Баюся, каб уся гэтая ўзрушанасць не перарасла ў вар'яцтва.

Абат задумаўся. Ён ведаў, што яго сябар - чалавек цвярозага розуму i добры лекар i што ён часта, як бы мiмаходзь, дае добрыя парады. Ён сам не ўхваляў нiякiх эксцэсаў, i, хоць ён не прызнаваўся сабе ў гэтым, яго бянтэжылi паводзiны незнаёмага.

- Не мая воля патушыць святы агонь, - сказаў ён, - але, магчыма, мне ўдасца пераканаць яго паберагчы свае сiлы дзеля самой яго мiсii.

- Тады правядзiце мяне. Я павiнен наведаць вялiкi лепразорый. Мы абавязкова сустрэнем гэтую птушку, i вы зможаце яго паўшчуваць. Сёння я збiраюся заначаваць на паўдарозе да вяршынi, а заўтра падымуся на самы верх. Ужо даўно я не адведваў майго цемнаскурага калегу.

Гэтай фамiльярнай фразай пра мурына, якi жыў на вяршынi, Жан Маяр намякаў на элементарныя веды ў медыцыне, якiя, як яму здалося, ён у таго разгледзеў. Але нiякi жарт не мог уратаваць абата ад трымцення, калi гаворка iшла пра чорную жудасць. Аднак лекар стаяў на сваiм: