Радкі і жыццё - Варлен Бечык

Начамі цешаць маладзіцы

Іх за паслугі і прэзент,

I кожны грохі маладзіцца,

Нібы заморскі прэзідэнт.

Яны нясуць жанкам букеты,

I ў дзверы стукаюць не ў час,

А іх крылатыя ракеты Даўно нацэлены на нас.

Аўтар жа — паэт таленавіты. Відаць, насядае «на горло собственной песне».

24.2.

Чытаю рукапіс новай кнігі Макаля «Калыска долі». У вершы «Мужчына ружы прадае»:

Ружовай прыгажосці каралевы Рабынямі глядзяць у твар бяды Зкарзіны —

Адмысловай каравелы.

Якая з поўднр прыплыла сюды.

Гэта каравела прыплыла з літаратуршчыны, зноў жа дзеля дробнай, зацягаиай: каралевы — каравелы.

26.2.

I сон, калі чамусьці сніцца, што ты ваенны лётчык. Вось скамандавалі баявы вылет, а ведаеш, што ты не пілот, не радыст, не стралок, не штурман. То і што ж паробіш. Адчуванне непазбежнай, але неабходнай гібелі. І ўжо нават адчуваеш фізічна, як твой самалёт урэжацца у зямлю. І цемра і ненатуральная атмасфера сна — праз сон — арганічна здаецца атмасферай ваеннай небяспекі і баявой сітуацыі.

Сёння ў «Комсомольской правде» гісторыя хлопца, цяжка параненага ў Афганістане (куля ў пазваночнік і грудзі, паралюш ног). Як мыторылі яго ў Нікапалі — грэх наш агульны, і грэх цяжкі.

И. Руденко. «Долг». «Комсомольская правда», 26.2.1984.

Хлапцу 23 гады, Нямцоў Аляксандр Іванавіч.

У апошнія гады (і сярод пісьменнікаў) стаў папулярным довад (просяць кватэру ці кніжку або яшчэ што-небудзь): «Я не прашу большага, чым іншыя».А ў «іншых» заўсёды ёсць нешта, чаго ў нас няма... Але ж колькі людзей мае «менш» — чаму ж мы на іх не гледзімо.

Грамадству трэба мудрэць, а яно хоча сыцець, тлусцець, што роўна хваробе.

Ходзіць па хаце смутак, хаваецца за кніжкамі і пад газетамі, навявае нейкую нуднасць і тлумнасць. А імя гэтаму смутку — бяздзейнасць.

«Курьер ЮНЕСКО». Декабрь 1982, с. 22—23.

Максим Танк. Однозвучны с именем Белоруссии: Купала и Колас, певцы свободы.

Алексей Сурков. «Бессонница» («ДП». 1979):

...За осенью всегда идет зима,

Таков закон. Оспаривать не будем.

Лишь только бы не выжить из ума,

Не стать в конце дороги в тягость людям.

Да, молодость крылата и задорна,

Да, зрелости под силу все дела,

Но мудрых мыслей золотые зерна

Судьба в награду старости дала.

Шевченко в поэме «Тризна»:

И сохранить полет орла

И сердце чистой голубицы —

Се человек!..

16.3.

Даць нешта большае — зрабіць добрае, ачысціць душу, сцвердзіць існае. Рэагаванне на артыкул «КП» — «Долг». Пакаранні суровыя: выключэнні з партыі, зняцце з пасад. Аднак людзі кажуць: яшчэ і не так ім трэба..

Хлопцы з Афганістана. Панявечаныя, пра ік увесь час гавораць (і выходзіць, што беларусаў там асабліва многа). Яны павінны атрымаць усё, што можам мы ім даць. А найперш — увагу, павагу, любоў.

Рукапіс кнігі Леаніда Дайнекі «Вечнае імгненне». Занадта многа рахункаў з крытыкай (не прызнаюць, не цэняць, чэпяцца), прага прызнання мацней за дэкларацыі разумения, спачування, шчырасці і г. д.

Есць невядомы нехта,

Маленькі нехта ёсць...

3 упартасцю ландскнехта

Сваю ён тоіць злосць,

ён падбірае ключык,

Пляце паклёпаў ніць,

Каб мне зрабіць балюча,

Каб з ног мяне зваліць.

Ні ў лесе, ні ў харомах

Не збегчы ад яго.

Мая няўдача, промах,

Як свята для яго.

Ды хмару ў небе ўкусіць,

Змарнуе ночы, дні —

Я смелы. Не баюся

Мышынай мітусні.

Хутчэй — комплекс баязлівасці, амаль манія: I столькі выпадковага (ландскнехт, падбірае ключык і г. д.).

Пра крытыкаў («Крытыкі»):

Добрых крытыкаў і злых

Бачыў я аж лішку,

I прыходзіў кожны з іх

Са сваею лыжкай.

Урэшце — верш, які адкрываў кнігу:

Бяссонны агонь у сяброўскім акне

Шацёр непагаснага неба,

На гэтай зямлі палюбіце мяне,

Бо потым любоў мне не трэба,

Навошта пачуцці, як грошы, хаваць (!)

I верыць не жаўранкам, совам?

Мы выйшлі за шчасце людзей ваяваць

Са зброяй адзінаю — словам.

Не ўсе нашу песню прымаюць на «ўра» —

Хто п’яны, хто дужа цвярозы.

Мы слова бяром, як вугольчык з кастра.

Праз радасць нясём і праз слёзы.

Возраст Земли, по новейшим данным, определен в 4,55 миллиарда лет;

29.3.

Умельства жыць у атмасферы або ў чаканні нечаканага і незвынайнага — паэтычная якасць. Мітусня, штодзённасць зніжаюць не толькі ўласны рост — ніжэйшымі, будзённымі здаюцца ўсе. А людзі прыгожыя, цікавыя, таленавітыя — скрозь.

Вось 22-гадовы Аляксандр Стоўба, афіцэр. Загінуў, пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Леніна. У «ЛГ» 27.8.1982 яго вершы (рыхтуецца да друку яго кніга).

Усё суадносіцца з лёсам. Подзвіг — вышыня ўнутранага росту душы. «Ты, дорога, не кончайся, чтобы жизнь длинней была, Чтоб шагать с мечтой о счастье, Чтобы песня не спала».

Серебряную чашу поднимаю,

Хваля и воспевая небеса.

При этом никогда не забываю

Земных дорог земные чудеса,

Могучих рек весенние разливы,

И тополя, нацеленные ввысь,

И щедрым солнцем залитые нивы,

Где все земные запахи слились.

«Мы не можем судить беспристрастно о творчестве поэта в отрыве от его реальной жизни, тем более, если жизнь его уже свершена и если была она необычной...»

(Петр Ткаченко).

У кніжцы Г. Казака «Сегодня на заре» (Л., 1983) ледзь не адзінае (ну яшчэ трохі ёсць). «Мамы нет, ее не будет, мамин свет погас».

Какфлікт дзеяння і канфлікт ідэі. Апошні час часцей за усе — у паэзіі. Не так: паэзіі ўласцівы ён сама больш.

Затое — Максім Танк. («Правда», 2.1.84) у добрым перакладзе Я. Хелемскага:

Поэзия, о развяжи язык мой,

Чтобы живая речь — мы к ней привыкли!

Вошла в стихи. Владеет ею плуг,

Беседуя с землей. И мой пернатый друг —

Веселый жаворонок, вторя зорям.

Той речи верен. Люди все вокруг

С ней кровно дружат, счастьем или горем

Делясь в минуты встреч, часы разлук.

Поэзия, дозволь, слова постигнув эти,

Все заклинания от лихолетья

Произнести. И, став самим собой,

Стихами выразить и боль,

И то, чего я всей душою чаю

И, нашей речи вняв, предощущаю.

20.4.

Калі пераступаеш нейкія асновы і прынцыпы раз за разам, незаўважна становішся цынічным і подлым найгоршай подласцю: лічыш сябе «нармальным», ад іншых патрабуеш устойлівасці і нормы, быццам сам імі валодаеш.

«Все они сотворены из глины и золота, подумал он. Из лжи и потрясений. Из жульничества и бесстыдной правды». (Пра жанчын у Рэмарка. «Трыумфальная арка».) Ці усе? Неаднойчы ўзнікала адчуванне. што ёсць жанчыны надзейныя, верныя, без «жульничества» І «лжи».

Маска вечнасці... Найчасцей — уродства. Рэдка, калі вечнае супакаенне робіць прыгожым. У маладосці я не мог, не хацеў глядзець у твары нябожчыкаў. Цяпер — гляджу. I бачу, што рэдкія з іх лёгка адыходзяць.

Адчуваць красу жыцця пастаянна.

Гогаль у «Арабесках»:

«Как сравнить вас между собою, три прекрасные царицы мира? Чувственная, пленительная скульптура внушает наслаждение, живопись — тихий восторг и меч­тание, музыка — страсть и смятение души...»

«Нравственность, нравственность страждает — вот что главное».

17.5.

Доўгі час заняпаду. Хвароба, стомленасць.

Ніяк не магу больш-менш арганічна ўключыцца ў жыццёвы рытм пасля смерці Джыма Арыстахавіча Сінакіна. Памёр ён 4 красавіка. Мама ў вялікай скрусе. Быў Д. А. харошым другам і мне, і брату. Вік. за жа­лобным сталом нават прыраўняў яго да бацькі. Пайшоў у небыццё надзвычай сумленны, праўдзівы і добры чалавек, без ані якой фальшывінкі. Нікога не мог абразіць, пакрыўдзіць; імкнуўся дапамагчы, падзяліцца. Ніколі не наракаў на жыццё, а нягод у яго было пад завязку. Рашылі з мамай не заказваць аркестр (будуць ісці за дамавінай абыякавыя людзі), а цяпер думаецпа, што трэба было. Пахавалі ў Прылуках, недалёка ад майго дзеда...

Як мала мы (я) знаем пра сваіх продкаў. Мама нічога не ведае пра сваіх дзядоў (іх дзеці рана асірацелі), акрамя таго, што былі сяляне і жылі ў нястачы. Мая бабуля Вячаслава Ульянаўна з сямі гадоў без бацькоў. Была парабчанкай (пасціла гусей, свіней), а потым служанкай. Неяк (пры мне) размаўляла яна з суседкамі каля хаты. Прайшла нейкая жанчына, і суседкі пра яе: «Ваендама пайшла», «Мадам, што насіла ваду жыдам». Бабуля засмяялася і сказала: «Ну, апошняе пра мяне. Служыла я і славянскім, і іудзейскім гаспадарам». У 1914 годзе — бежанка, трапіла ў шпіталь. Там яе трохі падвучылі, і стала яна міласэрнай сястрой. Так і даслужылася ў наш ужо час (без спецыяльнай адукацыі, амаль непісьменная) да мізэрнай пенсіі... Затое падтрымлівае памяць: як любілі яе хворыя, дзеці.

Пра Д. А. у кіеўскай завадской газеце «Орденоносный транссигнал» (10 ліпеня 1964). Узяў у мамы, каб сёе-тое выпісаць. Канешне ж, пра 5 пакутных гадоў, калі Д. А. быу адарваны ад жыцця, у артыкуле ні слова.

Расказваў:

— Выклікалі... I рангам старшыня камісіі звяртаецца да мяне: «Таварыш Сінакін...» Я прытомнасць стра­шу, пачуўшы гэта святое слова «таварыш»...

Пра маці сваю Ірыну Якаўлеўну ўспамінаў з нейкім асаблівым піетызмам. Яна ўмела. лячыць, асабліва вывіхі.