Маленькi прынц (на белорусском языке) - Антуан Сент-Экзюпери

- Я пачынаю разумець, - сказаў Маленькi прынц. - Ёсць на свеце адна кветка... Мусiць, яна мяне прыручыла...

- Усё магчыма, - згадзiўся Лiс. - Чаго толькi не бывае на гэтай Зямлi...

- Не, гэта было не на Зямлi, - сказаў Маленькi прынц.

Лiса гэта вельмi зацiкавiла.

- На iншай планеце?

- Так.

- А на той планеце ёсць паляўнiчыя?

- Няма.

- Як цiкава! А куры ёсць?

- Няма.

- Няма ў свеце дасканаласцi! - уздыхнуў Лiс.

Але ён зноў вярнуўся да разважанняў:

- Маё жыццё такое аднастайнае. Я палюю на курэй, людзi палююць на мянё. Усе куры падобны адна на адну, i ўсе людзi падобны адзiн на аднаго. З гэтай прычыны мне i сумнавата. Але, калi ты прыручыш мяне, жыццё мае нiбы сонцам азарыцца. Я навучуся распазнаваць твае крокi сярод тысячы iншых. Калi я чую людскiя крокi, я ўцякаю i хаваюся. Твае ж паклiчуць мяне з нары як музыка. I потым - паглядзi! Бачыш, там, удалечынi, жытняе поле? Я не ем хлеба. Жыта мне нi да чаго. Збажына нiчога не напамiнае мне. I гэта так сумна! А ў цябе залатыя валасы. I як цудоўна было б, калi б ты прыручыў мяне! Залатое жыта заўсёды было б мне напамiнкам пра цябе... Я палюбiў бы песню ветру ў калоссi...

Лiс змоўкi доўга глядзеў на Маленькага прынца.

- Калi ласка... прыручы мяне! - папрасiў ён.

- З радасцю, - адказаў Лiсу Маленькi прынц, - але ў мяне так мала часу. Мне яшчэ трэба знайсцi сяброў i шмат чаго ўведаць.

- Рэчы можна ўведаць толькi тады, як прыручаеш iх, - сказаў Лiс. - У людзей не хапае часу ўведаць што-небудзь. Яны купляюць усё гатовае ў крамах. Але сябра ж не купiш у краме, вось чаму людзi i не маюць сяброў. Калi ты хочаш, каб у цябе быў сябар, прыручы мяне!

- А што для гэтага трэба зрабiць? - спытаў Маленькi прынц.

- Па-першае, трэба быць вельмi цярплiвым, - адказаў Лiс. - Спачатку ты сядзi вунь там, воддаль ад мяне, на траве. Я буду сачыць за табой краёчкам вока, але ты маўчы. Словы - крынiца непаразуменняў. Але дзень пры днi ты сядай усё блiжэй i блiжэй...

На другi дзень Маленькi прынц зноў прыйшоў пад яблыню.

- Лепей з'яўляйся ў адзiн i той жа час, - параiў Лiс. - Калi ты прыходзiш, да прыкладу, а чацвёртай папалуднi, то ўжо а трэцяй гадзiне я адчуваю сябе шчаслiвым. I чым блiжэй да азначанага часу, тым я шчаслiвейшы. А чацвёртай гадзiне я ўжо стану хвалявацца i непакоiцца. Я спазнаю кошт шчасця! А як ты будзеш прыходзiць абы-калi, то я нiколi не буду ведаць, з якой хвiлiны мне рыхтаваць сваё сэрца. Трэба трымацца абраду.

- А што такое - абрад? - спытаў Маленькi прынц.

- Гэта таксама нешта даволi прызабытае, - растлумачыў Лiс. - Ну, тое, пры дапамозе чаго адзiн дзень робiцца непадобным на другi, адна гадзiна - на другую. Ну вось, напрыклад, у маiх паляўнiчых ёсць такi абрад: у чацвер яны танцуюць з местачковымi дзяўчатамi. I чацвер для мяне - сама шчаслiвы дзень! Я магу прагульвацца аж да самых вiнаграднiкаў. А калi б паляўнiчыя танцавалi абы-калi, усе днi былi б падобныя адзiн на адзiн i я нiколi не ведаў бы спакою.

Так Маленькi прынц прыручыў Лiса. I вось надышоў дзень развiтання.

- Ах! - уздыхнуў Лiс. - Я буду плакаць...

- Ты сам вiнаваты, - сказаў Маленькi прынц. - Я ж не хацеў, каб табе было кепска. Ты сам хацеў, каб я прыручыў цябе...

- Ну вядома ж, - адказаў Лiс.

- Значыць, табе ад гэтага дрэнна!

- Не, - запярэчыў Лiс. - Узгадай, што я казаў табе пра залатое калоссе...

Ён памаўчаў, потым дадаў:

- Iдзi яшчэ раз глянь на ружы. Ты зразумееш, што твая ружа - адзiная ў свеце. А калi вернешся, каб развiтацца са мною, я раскрыю табе адзiн сакрэт. Гэта будзе мой падарунак табе.

Маленькi прынц пайшоў яшчэ раз глянуць на ружы.

- Вы зусiм не падобны на маю красуню, - сказаў ён ружам. - Вас нiхто не прыручаў, i вы нiкога не прыручылi. Зараз вы такiя, якiм быў раней мой Лiс. Ён нiчым не адрознiваўся ад сотнi тысяч iншых лiсiц. Але я пасябраваў з iм, i цяпер ён - адзiны ў свеце.

Ружы вельмi збянтэжылiся.

- Вы прыгожыя, але пустыя, - працягваў Маленькi прынц. - Дзеля вас нельга памерцi. Вядома, звычайнаму прахожаму мая ружа можа здацца падобнай на вас. Але яна адна даражэй мне за вас усiх, таму што яе, а не вас, палiваў я штодня. Яе, а не вас, хаваў пад каўпак. Яе, а не вас, закрываў парасонам. Дзеля яе знiшчаў я вусеняў, толькi двух цi трох пакiнуў, каб вывелiся матылькi. Я слухаў, як яна скардзiлася i выхвалялася, я прыслухоўваўся да яе, нават калi яна змаўкала. Яна - мая!

I Маленькi прынц вярнуўся да Лiса.

- Бывай, - сказаў ён.

- Бывай, - сказаў Лiс. - Вось мой сакрэт: вiдушчае толькi сэрца. Сама галоўнага вачыма не ўбачыш.

- Сама галоўнага вачыма не ўбачыш, - паўтарыў Маленькi прынц, каб лепш запомнiць.

- Твая ружа такая дарагая табе таму, што ты аддаваў ёй усе свае днi.

- Таму, што я аддаваў ёй усе свае днi... - паўтарыў Маленькi прынц, каб лепш запомнiць.

- Людзi забылiся пра гэтую iсцiну, - сказаў Лiс. - Але ты не забывай: ты заўсёды ў адказе за ўсiх, каго прыручыў. Ты ў адказе за сваю ружу...

- Я ў адказе за сваю ружу... - паўтарыў Маленькi прынц, каб лепш запомнiць.

ХХII

- Добры дзень, - павiтаўся Маленькi прынц.

- Добры дзень, - азваўся стрэлачнiк.

- Што ты тут робiш? - спытаў Маленькi прынц.

- Сартырую падарожнiкаў, - адказаў стрэлачнiк. - Адпраўляю iх у цягнiках, аж па тысячы чалавек запар - адзiн цягнiк направа, другi - налева.

I мiма з перуновым грукатам, ад якога задрыжала кабiна стрэлачнiка, увесь у агнях пранёсся хуткi цягнiк.

- Як яны спяшаюцца! - заўважыў Маленькi прынц. - Чаго яны шукаюць?

- Нават сам машынiст таго не ведае, - адказаў стрэлачнiк.

I ў другi бок, увесь у агнях, прагрукатаў яшчэ адзiн хуткi цягнiк.

- Яны ўжо вярнулiся? - зацiкавiўся Маленькi прынц.

- Не, гэта iншыя людзi, - растлумачыў стрэлачнiк. - Гэта сустрэчны цягнiк.

- Гэтым людзям кепска там, дзе яны былi дагэтуль?

- Там добра, дзе нас няма, - адказаў стрэлачнiк.

I перуном прагрукатаў трэцi хуткi цягнiк.

- Яны гоняцца за першымi падарожнiкамi? - спытаў Маленькi прынц.

- Ды не, - адказаў стрэлачнiк. - Яны там спяць цi проста сядзяць ды пазяхаюць. Адны дзецi не адарвуць насоў ад шыбаў.

- Адны дзецi ведаюць, чаго яны шукаюць, - прамовiў Маленькi прынц. - Яны ўсе свае днi аддаюць палатнянай ляльцы, i яна робiцца iм дарагой-дарагой, i калi яе адбiраюць, яны плачуць...

- Iх шчасце, - сказаў стрэлачнiк.

ХХIII

- Добры дзень, - сказаў Маленькi прынц.

- Добры дзень, - сказаў гандляр.

Гэта быў гандляр удасканаленымi пiлюлямi, якiя спатольваюць смагу. Праглынеш такую пiлюлю - i потым цэлы тыдзень не хочацца пiць.

- Навошта ты прадаеш iх? - спытаў Маленькi прынц.

- Яны даюць вялiзную эканомiю часу, - растлумачыў гандляр. - Спецыялiсты падлiчылi, што можна зберагчы пяцьдзесят тры хвiлiны за тыдзень.

- А што рабiць у гэтыя пяцьдзесят тры хвiлiны?

- Што хочаш, тое i рабi...

"Калi б у мяне было пяцьдзесят тры хвiлiны вольнага часу, - падумаў Маленькi прынц, - я б проста павольна-павольна пайшоў бы да крынiчкi..."

ХХIV

Мiнуў тыдзень з таго часу, як я пацярпеў аварыю i, слухаючы пра гандляра пiлюлямi, я дапiў апошнюю кроплю вады.

- Твае ўспамiны - проста цуд, - сказаў я Маленькаму прынцу, - але я яшчэ не адрамантаваў свайго самалёта, а не засталося ўжо нi кроплi вады, i я таксама быў бы шчаслiвы, калi б мог проста пайсцi да крынiцы!

- Мой сябар Лiс... - пачаў ён.

- Дружок мой, мне ўжо цяпер не да Лiса!

- Чаму?

- Ды таму, што давядзецца памiраць ад смагi...

Ён не зразумеў маiх разважанняў i адказаў:

- Добра, калi ёсць хоць адзiн сябар, нават калi памiраеш ад смагi. Асабiста я вельмi рады, што я сябраваў з Лiсам...

"Ён не разумее ўсёй глыбiнi небяспекi, - падумаў я. - Яму нiколi не хочацца нi есцi, нi пiць. Яму хапае промня сонца..."

Але ён нiбыта падслухаў мае думкi, паглядзеў на мяне i сказаў:

- Мне таксама хочацца пiць... Давай пашукаем калодзеж...

Я безнадзейна махнуў рукой: недарэчна наўздагад шукаць калодзеж у бязмежнай пустынi. I ўсё ж мы рушылi ў дарогу.

Мiналi гадзiна за гадзiнай, а мы моўчкi ўсё iшлi ды iшлi па сыпкiм залацiстым пяску. Звечарэла, пачалi загарацца зоркi. Я бачыў iх, як у сне, ад смагi мяне трошкi лiхаманiла. У памяцi ўсплылi словы Маленькага прынца.

- Значыць, ты таксама ведаеш, што такое смага? - спытаў я.

Але Маленькi прынц не адказаў на маё пытанне.

- Вада бывае неабходная i сэрцу... - проста сказаў ён.

Я не зразумеў яго адказу, але прамаўчаў... Я добра ведаў, што не варта яго распытваць.

Ён стамiўся i сеў на пясок. Я прымасцiўся побач. Праз якую хвiлiну маўчання ён вымавiў:

- Зоркi вельмi прыгожыя таму, што недзе там ёсць кветка, хоць яе i не вiдно...

Я згадзiўся з iм i моўчкi глядзеў на залiтыя месячным святлом пясчаныя хвалi.

- Прыгожа ў пустынi, - дадаў ён.

Што праўда, то праўда. Я заўсёды любiў пустыню. Сядзеш на бархан. Нiчога не вiдно. Шчога не чутно. I толькi нешта зiхацiць у цiшы...

- I надае хараство пустынi тое, - сказаў Маленькi прынц, - што дзесьцi ў ёй хаваюцца крынiцы...

I раптам я зразумеў гэтае варожкае ззянне пяску. У маленстве я жыў у вельмi старым доме. Расказвалi, што ў iм быў схаваны нейкi скарб. Вядома, нiхто так i не змог адшукаць таго скарбу, а можа яго нават i не шукалi. Але ён зачароўваў усю сялiбу. Глыбока ў сэрцы хаваў дом неспазнаную таямнiцу...