Беларусь. Памятное лето 1944 года (сборник) - Коллектив авторов
Шрифт:
Интервал:
Закладка:
Такім чынам, патрэбы развіцця айчыннай навукі, пільна адчутыя кіраўніком Акадэміі, не толькі знайшлі выйсце ў інстытуалізацыі гісторыка-навуко-вых даследаванняў, але мелі вынікам стварэнне фундаментальнай гісторыі навуковага цэнтру рэспублікі. Працягам гэтых працэсаў стала стварэнне шэрагу прац, прысвечаных асобным установам НАН Беларусі [25]. У большасці іх перыяду Вялікай Айчыннай вайны – лёсу супрацоўнікаў і асноўным накірункам дзейнасці – нададзена толькі фрагментарная ўвага. Гэта заканамерна, паколькі ў невялікіх аб’ёмах, як правіла, юбілейных выданняў, стварыць шырокую панараму ваеннага мінулага ўстаноў наўрад ці магчыма.
Больш падрабязна тэты перыяд апісваецца ў артыкуле М. I. Грашчанкава і, зразумела, кнізе В. Ф. Купрэвіча. Выдзяляецца калектыўная манаграфія, апублікаваная ў 1979 г., дзе асобны трэці раздзел спецыяльна прысвечаны функцыянаванню Акадэміі ў гады Вялікай Айчыннай вайны («Академия наук в период Великой Отечественной войны») [5, с. 47–58] і пасляваеннага аднаўлення («Академия наук в годы послевоенного восстановления») [19, с. 58–77]. У працы выдзелены наступныя часткі: пачатак вайны і эвакуация акадэмічных падраздзяленняў, прафесійная дзейнасць вучоных у розных арганізацыях савецкага тылу, вызваленне Беларусі і аднаўленне Акадэміі навук. Звернута некаторая ўвага на дзейнасць навукоўцаў у нямецкім тыле і на франтах вайны ў складзе рэгулярных фарміраванняў Чырвонай Арміі. Да безумоўна станоўчага моманту можна аднесці тое, што ўсе падзеі, працоўныя і ваенныя, не безасабовыя, а разглядаюцца праз прызму ўнёску ў навуку і баявыя справы канкрэтных людзей. Такім чынам, выданнем «Академии наук Белорусской ССР» былі закладзены асноўныя накірункі наступнага, больш дэталёвага вывучэння яе гісторыі.
Конец ознакомительного фрагмента.
Примечания
1
«Белорусский балкон» – к лету 1944 г. линия фронта в Беларуси проходила восточнее Витебска, Орши, Могилева, Жлобина, по р. Припять. Был образован обращенный на восток выступ огромной дугой протяженностью 1200 км, огибавший Минск. Оборону удерживала группа армий «Центр», которой командовал генерал-фельдмаршал Эрнст Буш. Здесь была оборудована хорошо продуманная система укреплений глубиной до 270 км.
2
Пауль Карелл – псевдоним, настоящая фамилия Пауль Карл Шмидт (1911–1997 гг.). Исполнительный директор Службы новостей Третьего рейха и руководитель пресс-департамента Министерства иностранных дел в 1940–1945 гг. После Второй мировой войны Шмидт под псевдонимом Пауль Карел опубликовал целую серию книг по истории войны, в том числе «Накануне “Барбароссы”» (1963) и «Гитлер идет на Восток: 1941–1943» (1965) и др.
3
Константин Сергеевич Заслонов – организатор и руководитель патриотического подполья в Оршанском депо, с конца февраля 1942 г. командир партизанского отряда, с июля 1942 г. командир партизанской бригады «Дядя Кости». Погиб 14 ноября 1942 г. в бою против карателей в деревне Куповать Сенненского района. Посмертно присвоено звание Героя Советского Союза.
4
Марсель Лефевр – командир эскадрильи «Шербур» истребительного авиационного полка «Нормандия-Неман». Воевал немногим более года. Произвел 105 успешных боевых вылетов, участвовал в 30 воздушных боях, в которых лично сбил 11 самолетов противника. 28 мая 1944 г. в воздушном бою его истребитель был подбит, а сам он был ранен. От полученных ран и ожогов скончался 5 июня 1944 г. Посмертно присвоено звание Героя Советского Союза.
5
Сергей Михайлович Митт – командир танкового взвода, лейтенант, отличился в бою за переправу через реку Адров у деревни Рукли в Оршанском районе. В бою его танк был подбит и загорелся. Чтобы не загородить путь взводу, С. М. Митт приказал увести горящую машину в сторону, где она взорвалась. Ценой своей жизни экипаж обеспечил захват переправы и содействовал успеху наступления. Похоронен в братской могиле в д. Смоляны Оршанского района. Посмертно присвоено звание Героя Советского Союза.
6
Анна Алексеевна Никандрова – комсорг 426-го стрелкового полка 88-й стрелковой дивизии 31-й армии 3-го Белорусского фронта, старший лейтенант. В боях 23 июня 1944 г. в районе железнодорожной станции Кираево в Дубровенском районе первой бросилась по штурмовой лестнице через противотанковый ров, увлекая за собой бойцов роты. Погибла в этот день при блокировке пулеметного дзота противника. Похоронена в братской могиле в городе Дубровно. Посмертно присвоено звание Героя Советского Союза.
7
Юрий Васильевич Смирнов – командир отделения, гвардии младший сержант 77-го гвардейского стрелкового полка (26-я гвардейская стрелковая дивизия, 11-я гвардейская армия, 3-й Белорусский фронт). В ночь на 25 июня 1944 г. в бою за деревню Шалашино Оршанского района Витебской области был тяжело ранен и захвачен в плен. Фашисты распяли на стене блиндажа тело сержанта и искололи штыками. Посмертно присвоено звание Героя Советского Союза.
8
У кантэксце ваеннай гісторыі навукова-папулярныя працы маюць адметнае значэнне. У адрозненне ад іншых праблемных палёў гістарычнай навукі, у ваенна-гістарычных даследаваннях навукова-папулярны і акадэмічны складальнік «нашмат менш востра падзелены». Гл.: Echternkamp, J. Militargeschichte// Docupedia-Zeitgeschichte[3HeKTpOHHbm ресурс]. 2013. Режим доступа: http://docupedia.de/zg/Militaergeschichte. Параўн.: Morillo S. Pavkovic M. What is Military History. Malden, Mass, 2006. P. 43.
9
Разам з тым, неабходна звярнуць увагу на іх блізкасць да такога кірунку еўрапейскай гістарыяграфіі, як вусная гісторыя (oralhistory). Тэта ўвогуле даволі цікавы інтэлектуальны сюжэт: як падобнага роду даследчыя практыкі ўзніклі і развіваліся ў кантэксце савецкай культуры менавіта ў сувязі з асэнсаваннем ваеннага вопыту. Творы пісьменнікаў А. Адамовіча, Я. Брыля, У. Калесніка, пазнейшыя працы С. Алексіевіч некаторымі даследчыкамі трактуюцца ўвогуле як беларуская традыцыя. Гл. Sahm A. Der Zweite Weltkrieg als Gruendungsmythos. Wan-del der Erinnerungskultur in Belarus // Osteuropa. 2012. Nr. 5. S. 43–54.
10
У цытатах захаваны стыль, пунктуацыя і арфаграфія арыгінала.
11
Згодна тэксту дзённіка П. Счаслаўскага, план быў распрацаваны ім сумесна з майстрам Л. Нікалаевым. Складана сказаць, наколькі камісар П. Счаслаўскі, інжынер па адукацыі (але не збройнік), быў здольны ўзяць паўнацэнны ўдзел у рэканструкцыі даволі складаных узораў узбраення. Падрабязней пра біяграфію камісара гл.: Кузьменко В. И. Партизанские оружейники / под ред. Э. Ф. Языкович. – Минск, 1990. – С. 10.