Поэмы - Янка Купала

Крылатыя стварэннi з выраю Па Млечнаму пуцi плывуць, як шнур, I, творачы малiтву шчырую, Сваiх шукаюць кiнутых пячур.

Спагаднае святло нябеснае На колькi верст звялiчыла свой шлях, Па нiвах променi пачэсныя, Як лен той, сцелюцца у жывых агнях.

I у хатку заглядаюць променi,-Дармо што нiзкiя аконцы у ей,-Гуляюць радасна па комiне Блiскучай i вяселаю сям'ей.

Па ложку, па пасцелi ласяцца, Цалуючы яе i мой гарачы твар, Як тыя ветрыкi на пасецы, Гуляючы у пякучы летнi сквар.

Устань, галубачка бяскрылая, Заспаны зоры-вочанькi пратры, Збяромся з думкамi i з сiлаю Жыцця парадак валачы стары!

Праталiна лягла на гонейках, Збудзiлася пралесачка ад сна... Устань, устань, мае ты сонейка! Залатаструнна йграе ужо вясна.

4. ЗА КРОСНАМI

За кросны ненагляднай сесцi трэ было Ядваб-кужэль сiвенькi ткаць, Але да гэтага прыладау не было,-Прылады стау я майстраваць.

3 бярозы вычасау ставы ей новыя, Набiлiцы кляновыя зрабiу. А панажы выстругавау кляновыя. Навой, як трэба, зарубiу.

Узяушы дзiчку-яблыню крамнястую, Стругау чаунок гладзей ад шкла. Купiу на рынку берда густа-частае. Нiты сама яна спляла.

Садзiцца мае сэрца-ткаля у кросенькi, Набiлiцамi громка б'е, Кладуцца утоку гусценька палосанькi, Сучу я цэукi для яе.

Так шчыра з ею узялiся дарэчы мы; Яна усе тчэ, а я сучу I украдкаю любуюсь яе плечамi, За белымi грудзьмi сачу.

Тчы, мая ткаля! Кроу твая узыгралася; Маланкай гойсае чаунок. О, каб хаця аснова ужо не рвалася! Каб моцны й спорны быу уток!

Няхай ад берда часта уток калоцiцца, Кладзе шырокi гладкi сцяг, А доугi -- як рака, што у мора коцiцца, Як мiж прысад гасцiнец-шлях.

Каб сцежка, коцячыся, палатняная, Дзе парастае дзiвасiл, Дайшла у старонку знаную-нязнаную, Туды, да бацькаускiх магiл.

5. ВЫГАН У ПОЛЕ ЖЫВ?ЛЫ

Спаузлi з загонау зiмнiя снягi I у мора паплылi ракой-вадзiцай, Запелi жауранкi. I чорныя лугi |смiхацца сталi першаю травiцай.

У поле статак выганяць пара. Кароуку маем мы -- завецца Аутарыняй, Багацце кожнага гаспадара, Скарб i пацеха кожнай гаспадынi.

"Мая" не выгнала яе за край Платоу, на пашу, дзе яна хадзiла, Пакуль таго, што вучыць абычай, Над ей сваей рукою не учынiла.

Свянцоным хлебам, соллю i вадой Абнесла навакол яе тры разы, Паставiла да сонца галавой I загавор чынiла ад заразы.

| крынiцы тры разы кусочак шкла Скупала i, перад вачмi кароукi Трымаючы, шаптала, як змала, Такiя мудры заклiнання слоукi:

"Ты, ясна сонца, месяц, ясен свет, I вы, на небе часценькiя зоры, Вы усе, што кропiце расою цвет I асвятляеце сушу i моры,-

Зямлю агрэйце, вырасцце траву, Не пашкадуйце есць i пiць жывiнам, Шауковую сцялiце мураву, Абгарадзiце жалязяным тынам.

Вартуйце, сцеражыце ад цара Ляснога, палявога, вадзянога, Ад царанят яго, ад упыра I ад людскога вока нелюдскога!"

6. АГЛЯД ПОЛЯ

Вялiкi свет! Не згледзець тых абшарау, Што прадзеды пакiнулi i нам: Дзе лес, дзе лозы, дзе ляжаць папары, Дзе рунь абходзiць ужо на хлеб людзям.

Сягоння, мiлая, быць хочу я з табою,-Дык ручку на плячо мне палажы, Я стан твой атулю рукою I у поле пойдзем, пойдзем пад крыжы.

Як дзецi, пазабытыя тым светам, Свае налеткi будзем аглядаць I, пад загонам седзячы сагрэтым, Пачнем аб жнiве будучым гадаць.

Багата мы з табою маем гоняу, | пару абсеяць, зжацi толькi б iх Ды у добры час злажыць у застаронне Сям'ю снапкоу паспелых, залатых.

Так станам песцячысь яе прыгожым, Iдзем, iдзем з загона на загон, Дзе перш араць, дзе сеяць перш -- варожым 3 надзеяй дачакаць нядзельных дзен.

Абняушыся, пад крыжам адным селi, 3 бакоу стаяу другi i трэцi крыж, 3 крыжамi мы, як зданi, у свет глядзелi, I душы нашы узносiлiся узвыш.

Мы блаславiлi неба воблiк сiнi, Што нашы думкi узносiу да сябе, I у думках кланялiся той часiне, Што нас злучала у шчасцi i у жальбе.

Жыцце, зямлю i сонца блаславiлi, Старыя грушы, вербы на мяжы, А праклiналi толькi скону хвiлi I тыя вечныя па нас крыжы.

7. РАДА|НIЦА

На радаунiцу мы на могiлкi пайшлi, Свянцонага з сабой астаткi узяушы, Як гэта з давен-дауна на нашай зямлi Дзяды i прадзеды рабiлi нашы.

Манiлiся нябожчыкау адведаць мы. На могiлкi народу шмат сышлося, I людзi сноудалiся мiж крыжоу, як цьмы, Хiстаючысь, як ветрам гнутае калоссе.

На плiтах каменных парос зялены мох, Бярозы, хвойкi плакалi над iмi, А пасярод каплiца жудка, як астрог. На свет глядзела вокнамi сляпымi.

Ля насыпу мы з мiлай селi у старане, Пад насыпам тым спала яе матка,-I прашаптала мiлая, схiлiушыся ка мне: "Адзiн, адзiн цяпер ты у мяне, братка!"

Як боб, буйныя слезанькi з яе вачэй Пасыпалiся на магiлку градам, Здалося мне -- заплакала i неба з ей Над гэтым здушаным зямлею садам.

Штось сэрца сцiснула, зiрнула у дно, I паплыла сляза услед за слязою, А думау, што ужо усе iх вылiу я дауно, Што у свет гляджу ужо зрэнкаю сухою.

У магiлках дрэмле бацька мой i два браты, Сясцер малых зямелька абымае. А я жыву на свеце доляй сiраты, Мяне зямля за нейкi грэх трымае.

Пусцiушы гэтак сумным думам павады, Бязмежны жаль паплыу у душу крынiцай. I я таксама, як яна тады, шаптау: "Адна на свеце ты у мяне, сястрыца!"

8. ВОРКА

Саха мая зусiм ужо гатова,-Зрабiу к ей новенькую плаху. Нарогi павывострывау нанова, Дау на палiцу тоусту бляху.

Вось толькi конiка у яе упрэгчы. Махнуцi пугаю нягрозна. У загоне на рагач крывы налегчы. -Барозна пойдзе за барознай.

Сняданне з'елi з ею удваечку. Каб сыта -- трудна пахвалiцца Хлеб падзялiлi разам па кусочку, Сцюдзенай запiлi вадзiцай.

Пайшюу з сахой, пусцiу нарогi у гонi. Нагамi толькi конiк мой цярэбе, I сцелецца загончык пры загоне, Аж сонца цешыцца на небе.

Вам, людзi, што сваей рукою белай Зямлi не кратаеце сэрца, Не дагадацца цераз век свой цэлы, Як сэрца чалавека б'ецца.

Таго, якi увосень цi вясною Зямлi сахой чапае грудзi Або зярно хавае бараною, Каб вырасла для вас жа, людзi.

У важны час заворкау цi засеукау Iмша абходзiцца святая, Душа сяуца лунаецца, як дрэука, Якому вецер лiст зрывае.

Арыце, сейце, людзi, хто што можа, Старым цi новым абычаем! А вашу працу доля упрыгожа Шчаслiвым, буйным ураджаем.

9. БЕЛIЦЬ ПАЛАТНО

Чачоткавы зрабiу ей пранiк емкi, 3 аздобамi i ручкай гладкай, I палатно панес з ей да пагонкi, Дзе сажалка была i кладка.

Усю трубу укiнулi у вадзiцу; Яна, свой скiнуушы каптанiк, Кашулю падкасаушы i спаднiцу, |зышла на кладку, узяушы пранiк.

I пярыць стала мокра палаценца, Складаючы на кладцы у складкi, На ножкi пырснула i на каленцы Вадзiца, як раса на градкi.

Распырскiвалiся, як iскры, пырскi, Мiгцелi усюды мнагацветна. На гладзi воднай рысавалi крыскi I нiклi у гладзi непрыметна.

Блiскучыя агнiстыя праменнi, Купаючыся у сажалчыным версе, К маей галубцы у медным умiленнi Тулiлiся i грэлi персi.

Так палаценца мiлая бялiла Вадзiцай, пранiкам на кладцы, Пасля сабе на плечы узвалiла I слаць нясла на сенажатцы.

Нясла. Вада па ей цурком сцякала. I на аселiцы ля плота Тканiну мыту распускала. Цяперка сонца ужо работа!

Бялiся, наша палатно, бялiся, Як дзень, як месяц бледны, бела, Як бела малако у глiнянай мiсе, Як та саломiнка паспела!

10. СЯ|БА

Ралля падсохла, мяккай стала воунай, |жо час узяцца за сявалку, | зямлю зярнят насыпаць жменяй поунай, Як ад бацькоу научыуся змалку.

Ад той, што ад зiмы засталась, часткi, Штось кiнуушы на час нязбыты, Адмералi мы з ей са дзве шаснасткi У мех, рукой яе пашыты.

I выйшау сеяць я. Яна стаяла Непадалек мяне, на узмежку; У высях сонца золатам зiяла, |нiзу плыу вецер сваей сцежкай.

Пасыпалiся дробныя зярняты | раллю, як пацеркi янтарны, На наш загон, сахою узараны, На мой шнурок -- палетак ярны.

Яна, як нiцая бярозка тая, Стаяла, за сяубой слядзiла, I як бы багародзiца святая -Здавалася мне -- блаславiла.

Лажыцеся у раллю, зярняткi, спаткi, Накрыйцеся пасцiлкай-скiбкай, Пасля збудзiцесь, выгляньце з краваткi, Як воуна -- густа, як дзень -- шыбка!

Расцiце высака, расцiце буйна, Як гэта пушча за дарогай! Малiцеся да бела бога чуйна I чорнага не гнеуце бога!

Каб не паспалiвалi вас спякоты, Дажджы каб вас не пазмывалi, Каб не пабiлi грады i грымоты, Каб вам заломау не ламалi!

11. ПОЛIЦЬ АГАРОДНIНУ

Я выган плотам гарадзiу, яна палола грады: Благое зелле вырывала, кiдала у пасцiлку, Дзе калiу не было,-- дасаджывала там расады, Там прарывала, дзе узышло загуста праз памылку.

Чырыкалi над ею верабейкi на чарэснi, Нязгледна час ад часу вецер пралятау крылаты. I адазвалася мая палея сумнай песняй, Такой, якую у нас пяюць вясеннiм днем дзяучаты.

ВЯСНЯНКА

Ой, брала вясна у сонца ключы,

Адчыняла сырую зямельку,

Пускала на свет траву-мураву,

Адзявала у лiсце бярозы.

Дзе толькi нi йшла яна,-- з прыпала

Густа сеяла, сеяла кветкi,

На край свету гнала рэчкi яна,

Птушкам волю i голас давала.

Ой, выйду я, выйду на сенажаць,

Буду вiць, завiваць вяночак,

Пяяць з салавейкам буду у тахт,

Сэрцу песняй вясну выклiкацi.

Прыйдзi ты ка мне, сагрэй ты мяне,

Абымi ты мяне, як друг мiлы,

Пасей на душы мне долейкi мак,

А на сэрцы -- пшанiчку кахання!

Каб доля, як мак цвiце, зацвiла,

Каб каханне расло, як пшанiчка,