Гапееў Ведзьміна тоня - Неизвестно

– У нас усё ёсць! – рэзка адмовіў Сяргей.

– А я Нэле пернікаў прынясу! Прынесці, Нэла? – павярнуўся Віталь да дзяўчынкі, якая ўвесь час размовы назірала за хлопцамі. Нэла ўсміхнулася і кіўнула.

Праз дзве гадзіны з паловай Віталь ішоў подбегам у бок Сяргеевай хаты са скручаным вялікім аркушам паперы. І нават нешта напяваў ад радасці.

– Глядзі! – закрычаў, яшчэ толькі зайшоўшы ў садок. – Вось наш плыт.

Але перад тым, як разгарнуць аркуш, паспешна палез у кішэнь.

– Нэла, трымай! Смачныя!

Сяргей ужо паспеў зварыць суп. Галубінае мяса было цвёрдае, відаць, варыць трэба было больш. Але з’елі ўсё. І смачна было...

Сяргей сядзеў каля будана, Віталь прысеў побач.

– Вось! – разгарнуў нарэшце Віталь аркуш.

– Ух ты! – вырвалася захапленне ў Сяргея. – Такі вялікі?

Віталь разгубіўся.

– А... Чаму вялікі?

– Што я, не бачу? Чатыры на тры метры!

– Ты добра ў чарцяжах разбіраешся... – глядзеў ва ўсе вочы на Сяргея Віталь. – У нашым класе для паловы вучняў тое, што я намаляваў, – піраміды егіпецкія.

– А што тут разбірацца? – шчыра паціснуў плячыма Сяргей. – Усё ж намалявана... Тут матэрыялаў столькі трэба...

– А я паглядзеў, у нас дома таксама дошкі ёсць. Тут дошкі знізу, бутэлькі, дошкі зверху, каркас атрымліваецца, – стаў тлумачыць Віталь.

– Ды не тлумач, я ўсё бачу, – перапыніў Сяргей. – Бутэлек колькі?

– А казаў – дэбіл, – усміхнуўся Віталь. – Бутэлек... Ты закон Архімеда ведаеш?

– Не.

– Зусім?

– Зусім. Я не памятаю нічога.

– Ат, тлумачу. Камень у вадзе заўсёды лягчэйшы, чым на беразе. Чаму? Таму, што вада выпіхвае ўсё, што ў яе трапіць. І выпіхвае ўсё з аднолькавай сілай. Чаму роўна гэта сіла? Яна роўна вазе вады, якая б умясцілася ў такім аб’ёме, як наш апушчаны ў ваду камень. Зразумела?

– Ну, пакуль зразумела.

– О, цяпер бяром цагліну: сапраўдную і такую ж цагліну – з пенапласту. Цагліна важыць пяць кілаграмаў, пенапласт – сто грамаў. Яны займаюць па аб’ёме, ну скажам, адзін літр. Значыць, калі ў такі аб’ём наліць ваду, яна будзе важыць адзін кілаграм. Вось і атрымаецца, што гэтыя цагліны вада будзе выштурхоўваць з сілай у адзін кілаграм. Тады сапраўдная цагліна ў вадзе будзе важыць... колькі?

– Чатыры кілаграмы, – упэўнена адказаў Сяргей.

– Точна. А пенапласт?

Сяргей задумаўся.

– Ага! – Віталь засмяяўся, але не зласліва, больш падбадзёрваючы. – Ад 100 грамаў не адняць пяць кілаграмаў! Тады адымаем ад пяці сто, але будзем ставіць знак мінус – значыць пенапласт важыць мінус чатыры дзевяцьсот. І тады мінус у любым выпадку будзе азначаць, што наша цагліна будзе плаваць на паверхні. І будзе ўтрымліваць на сабе груз у чатыры кілаграмы дзевяцьсот грамаў і не тануць. Зразумеў?

– Ага, – Сяргей кіўнуў. – Цікава.

– Во, і я кажу – цікава. Цяпер лічым: ты – 50, я – 50, дзеду даём – 70, Нэле – 30 – атрымаем 200 кг. Значыць, нам трэба столькі бутэлек, каб у іх умясцілася больш за 200 кг вады.

– А сам плыт з дошак? Ён жа таксама не тоне.

– Ну, плыт мы лічыць не будзем. Чым больш, тым лепей – устойлівасці больш. Так, у нас яшчэ будзе які груз, ежа і гэтак далей. Карацей, 200 кг, а ў бутэльцы 1,5 літра. Дзелім – атрымліваем?..

– Не ўмею, – адвёў Сяргей вочы ўбок.

– Так, трэба з табой пазаймацца, – заявіў безапеляцыйна Віталь. – 10 бутэлек – 15 літраў, 100 – 150, яшчэ 10 і 10, і 10 – 195 усяго. Ну?

– Не хапае пяць.

– Во, хоць складаць умееш.

– А ты не падкалупвай, а то… – гатовы быў пакрыўдзіцца Сяргей.

– Не псіхуй, – прымірэнча сказаў Віталь. – Я не каб пакрыўдзіць, а трэба ведаць... Навучыцца не цяжка.

– Мне – цяжка.

– Ат, гэта ты больш сам сабе ў галаву ўбіў, што не можаш... Але: з такой колькасцю бутэлек мы тануць не будзем, але ўстойлівасці таксама не будзе. Таму бяром усё ўдвая. Значыць, чатырыста. Дарэчы, адкуль ты так добра ў чарцяжах разбіраешся?

– А мы там зямлянкі ў лесе рабілі... Спачатку намалюем... Я любіў спачатку намаляваць, а потым – зрабіць. Так цікавей.

– Ага, так цікавей. Ты мне дапаможаш на астравах?

– А што?

– Я хачу карту астравоў скласці. Вось дзед Васіль казаў, што там некалі людзі жылі – можа, гэтыя астравы не самі па сабе, а іх людзі насыпалі, можа, яны гэтым самым нешта сказаць хацелі, – паступова разгараўся Віталь. – Уяўляеш, раптам там – тайна...

Сяргей хмыкнуў, але сказаў дабрадушна:

– Табе тайна... А нам рыба трэба. Многа рыбы.

– Саліць ты яе будзеш?

– І саліць. Я з вадзіцелем дамовіўся – ён купляць будзе.

– А на што ты грошы збіраеш?

– Я не збіраю. Я на іх хлеб купляю...

Сяргей замаўчаў, стаў уважліва зноў разглядаць чарцёж. Віталь, адчуваючы сябе чамусьці ніякавата, вырашыў перавесці размову на другую тэму:

– Ну... трэба, відаць, сёння і пачынаць... Столькі бутэлек сабраць – не жарт.

– Збяром, – махнуў рукой Сяргей. – Ты ідзі ў магазін, мы з Нэлай па сметніках паходзім.

– Да цябе зносім?

– Ага, тут і да дзеда блізка. Вунь за буданом і будзем складваць. Ты схадзі да дзеда, яму чарцёж пакажы, мо што паправіць.

– Добра.

К вечару за буданом ляжала першая паўсотня бутэлек. Многа было без коркаў. У гэтых, распаліўшы агонь, заплаўлялі рыльцы, у начоўках з налітай вадой правяралі надзейнасць кожнай бутэлькі.

Сяргей аднекваўся напачатку, але Віталь запрашаў настойліва і ўрэшце Сяргей згадзіўся ісці разам з Нэлай вячэраць да Віталя.

Частка 12

Жэнька была ў роспачы: не было аб чым пісаць! Гэтай вясной пасля таго, як прачытала ў раённай газеце аб адкрыцці школы маладога журналіста, яна ездзіла ў рэдакцыю. Як яе там усё ўразіла! Яна ўпершыню ўбачыла, як робіцца газета, упершыню пабачыла рэдактара газеты, сапраўдных журналістаў, а потым перад сабраўшыміся юнакамі і дзяўчатамі, выступаў так добра вядомы ў раёне паэт, чые вершы некалі саму Жэньку літаральна прымусілі пісаць на роднай беларускай мове. Бо яна адчула, якой чысцінёй і асалодай вее ад кожнага радочка, як звычайныя, вясковыя словы, расстаўленыя ўмелай рукой паэта, набываюць мілагучнасць і важкасць, паэтычнасць, глыбінны сэнс.

Было, яна і сама пісала вершы. Адзін нават былі надрукавалі ў “Раніцы”. Божа, як чакала гэтай публікацыі Жэнька! Маці не паверыла адразу, што гэта яе Жэнька напісала, перапытвала. Потым, як “Раніца” прыходзіць, маці сама гартала газету, шукала імя дачкі. Хоць Жэнька ёй і сказала, каб не шукала, нічога яна больш у “Раніцу” не пасылала. Але аб тым, што паслала сваю невялікую заметку аб школе ў раённую газету, прамаўчала. А заметку надрукавалі. Праўда, вельмі ж пакрэслілі, пераставілі словы і сказы. Жэнька чытала свае і не свае радкі, параўноўвала з тым, як напісана было ёй напачатку, і ёй стала сорамна: ну, хіба яна сама, калі б пасядзела, як след, не змагла вось так напісаць – проста, ясна і складна?

Але было і прыемна. І хоць маці цяпер нешта асабліва не радавалася гэтай заметцы, як тым вершам, ды Жэнька вырашыла: будзе пісаць у газету заметкі. І стане журналістам.

А цяпер вось адчайна шукала тэмы ледзь не пад нагамі, глядзела на ўсе вочы на вуліцу, калі ішла па хлеб у магазін: а раптам нешта цікавае? Рэдактар жа казаў, што самае галоўнае – заўсёды перад вачыма. Трэба яго толькі ўбачыць. Купіла хлеб, хацела ўжо выходзіць, як пабачыла Віталіка – той выходзіў з падсобнага памяшкання магазіна з запоўненым нечым лёгкім мехам на плячы.

– Дзякуй Вам! – шчыра сказаў ён прадаўшчыцы.

Тут яго спыніла Жэнька.

– Ты што гэта набраў?

– Ха, тайна! – Віталь смешна вылупіў вочы. – Пусці, дай хоць выйсці, а то стаю тут з мехам.

На ганку Віталь паставіў мех, павярнуўся да Жэнькі.

– Глядзі, – ён паказаў ёй, што ў мяху – пустыя пластыкавыя бутэлькі.

– Навошта яны табе? – здзівілася Жэнька. – Ды яшчэ так многа...

. –О! Нам трэба пяцьсот штук.

Віталь быў узбуджаны – гэта Жэнька бачыла, і яна здагадалася, што хлопец заняты нейкай надзвычай важнай справай, цікавай.

– Што, на бутэльках на астравы паплывеш? – спыталася яна з’едліва, хоць адчувала, што бутэлькі нечым звязаны з планамі Віталя наконт Ведзьмінай тоні.

– Паплывём! – упэўнена адказаў Віталь, закінуў на плячо мех.

Яны пайшлі ў адзін бок – да дома Жэнькі.

– А куды ты іх нясеш? Да нас хіба?

– Не-а, – пакруціў галавой Віталь. – Да Зойчынага Сяргея. Ведаеш? Ён у інтэрнаце ўвесь год, мінулым летам тут краў, дзе што бачыў. У садку там яго будан...

– Бачыла.

– Ну, во. Там наш штаб! – важна адзначыў Віталь.

– Стоп, – Жэнька спынілася на самай справе. – Ты што, пасябраваў з гэтым Сяргеем?

– А што? – паціснуў Віталь плячыма. – Хлопец як хлопец, не задавака і не выстаўляецца. Псіхованы трохі хіба. Усё ўмее сам робіць... Гэта нас дзед Васіль звёў...

– А дзед Васіль пры чым?

Яны зноў нетаропка ішлі доўгай вуліцай, Віталь расказваў з задавальненнем, у словах яго адчувалася ўзрушаная радасць ад таго, што ўсё так добра склалася.

– Я прыйшоў да дзеда Васіля, каб расказаў, ці можна з вострава на востраў пераходзіць. Дзед кажа: не, але выхад ёсць. Сказаў мне паклікаць Сяргея. Той збіраўся адзін на Ведзьміну тоню ісці рыбу лавіць, бо на нашай копанцы яму твой Віцька з гарадскім Эдзікам набілі морду і сказалі, каб больш туды не соваўся. Вось... А дзед Васіль нам кажа: зробім плыт і паплывём утраіх!