Радкі і жыццё - Варлен Бечык

В. Маяковский:

...Устаешь

отбиваться и отгрызаться.

Многие

без вас

отбились от рук.

Очень

много

разных мерзавцев

ходят

по нашей земле

и вокруг.

«Нету им ни числа, ни клички, целая лента типов тя­нется. Кулаки и волокитчики, подхалимы, сектанты и пьяницы, — ходят, гордо выпятив груди, в ручках сплошь и в значках нагрудных... Мы их всех, конечно, скрутим, но всех скрутить ужасно трудно».

28.IV.

Слаўная Жэня! 3 вясной цябе, з Першамаем! Хай табе шчодра свеціць сонца, хай лёгка дыхаецца, вольна ляціцца. Хай не бывае табе трывожна ад чужасці і адзіноты, хай кожны твой чытач будзе ён — адзіны, галоўны, дзеля каго варта цярпець любыя пакуты, шукаць ісціну і браць у рукі пяро. А мо — каб збавіць крыху віншавальную ўрачыстасць — да толькі адной добрай усмешкі? Усміхніся. I бывай здарова.

2. V.

Дні з сонцам і цеплынёю, хуткім разгонам зеляніны.

Першыя аблокі зеляніны на ўзлесках, мяккая падатлівая зямля на дарозе каля Пцічы, абвейнае паветра, на­растание суму ў веснавой радасці — вяртанне ўсіх смуткаў былых вёснаў, падсвядомая вера ў цуд і адмаўленне цуду: вось зараз з гэтага сонца і ляснога шуму, з кветак, з праменняў, лугавой свежай зеляніны выйдзе радасць інтымнасці, пяшчоты, юнацтва...

Жыццё выйшла на паветра, прастор: галасы дзяцей, птушкі і жабы, стук мяча і — больш, многа рознага, што адчуваеш; бачыш нават, што твая адзінота абложана і сціснута жывым існым светам...

Пры ўсёй палёгцы, што пакуль даў «Неман» — нейкая незадаволенасць сабой, нават сорам перад усімі — ад Пашкевіча і Бярозкіна.

Размова з Надзеяй Іванаўнай Ячэня пра буслоў. (Сёлета бусел пасядзеў, прымерыўся, але не асеў на нашай буслянцы.)

— Пра бусла, які зімаваў у чалавека, а ўвесну кінуўся ў агонь.

Б. Пастернак. «Хлеб».

Ты понял блаженство занятий,

Удачи закон и секрет.

Ты понял, что праздность — проклятье

И счастья без подвига нет.

Что ждет алтарей, откровений

Героев и богатырей

Дремучее царство растений,

Могучее царство зверей.

Что первым таким откровеньем Остался в сцепленьи судеб Прапращурам в дар поколеньям Взращенный столетьями хлеб.

8.V.

Пісьмо у Прылукі:

Што там у вас за горадам?

Вясна? Вяселле?!Пераблытала поры года.

Я ў Асеннім.

Перапоўнены вільгаццю вочы.

Пэўна, выплеснуць хочуць Паводкай вясенняй...

Пераблытала дні і ночы.

Я ў Асеннім.

Тут мне добра. Цяжка унікнуць У сэнсе існавання. Адчай.

Па начах твае ананімкі

Беларускай чайкай крычаць.

Удаль працягнуты тонкія рукі.

Гаварыце, Прылукі!

Вам — бяссонніца. Мне — разлукі.

Гаварыце, Прылукі!

Што за горадам спее зараз?

Клопат? Натхненне?!

Пераблытала час і адрас.

Я ў Асеннім.

9.V.

М. Стральцоў:

...Згасаеш? Ну, згасай!

Навошта варушыць

Вуголле шэрае, каб іскарку пабачыць?

Згасаеш? Ну, згасай! Хоць горка на душы,

Хоць ведаю, што урэшце гэта значыць.

...Не, плакаць не хачу, смяяцца не хачу,

Зацяўся і маўчу. Хай так цяжар спадае...

Свежая сонечная раніца. Светлая зеляніна. Ноччу чуў клёкат буслоў і лётаў, лётаў. Ляцеў з падгайскай гары, пералятаў рэчку. Адпо толькі — зваў сведкаў і, пэўна, хваліўся. Але пад канец налёты ўжо не клеіліся.

20.V.

Учора ў запоўненым аўтобусе кароткае трапятанне і самая добрая, святая туга. Чаго няма, а хочацца: быць школьным выпускніком, кахаць, хадзіць саромеючыся Дад чужыя позіркі... Рабіць ад душэўнай патрэбы, па неабходнасці толькі ўнутранай.

Ф. Искандер: «И еще одно я твердо понял: все поте­рянное можно найти — даже любовь, даже юность. И только потерянную совесть еще никто не находил».

Супражэнне свайго жыцця з кніжным. Бязмежжа няведацня. Як лёгка пабочнае, выпадковае адносіць убок. Пастаянная думка, лейтматыў: не спрабуй вяртацца у былое, любы зварот — абавязковы смутак.

Зрэшты, смутак — мабыць — самае сапраўднае пачуццё ў літаратуры. Радасць, шчасце — рэдкасць, на­ват ідэал.

14.VI.

Не запісана і ўжо не ўспомніць, што было за гэтыя паўмесяца. Службовая ніякаватасць у «Немане»...

Апошнія дні — сонца, сонца, сонца. Гарыць спіна, плыве чырвань у галаве. Горача, аж задушна. Усё — на вуліцы. А дванаццатай гадзіне ноч яшчэ не мае поўнай перамогі перад днём: усё жыве і поўніць свет вечаровымі гукамі — птушкі, сабачы перабрэх, галасы людзей, нейкае тупаценне, ледзь чутны шэпт лісця — і шчымата ад адзіноты, і напамінкі сабе, што трэба арганізоўваць жыццё воляй і справай.

Учора доўгая размова са старой Ганчарыхай. Згадвала дзяцінства (прыбірала ў школе, слухала дзяцей. Залой (цемнатою) рабіла. Як у спёку бралі праз хустку ваду з купін, каб напіцца. Як у Сібіры абыходзілася беларускай мовай).

20. VI.

Зайздросна гляджу на ўзаемнае шчасце: дурнаватая (што псуе крыху яе акрасу), па ўсім відаць, дзеўчына пырхае раз за разам шчаслівым смехам, глядзіць з пяшчотай і любасцю на свайго хлапца, і туліцца, і хінецца, а ён — шэры, невыразна-бесхарактарны з твару, расказвае нейкую прасцяцкую гісторыю, і гэта гісторыя, гэта бесталач патрэбна ім для шч^сця болей, чым усе «риф­мованные речи», чым уся наша заядлая талкавітасць, разумнасць. Чорт што! Хоць не мець з сабою, дык хай жа даць якой дзеўчынёсе крышачку такога шчасця. Бы­вала? Неяк выпадкова, не стойка. Ды, мабыць, і не гэтак.

Дзень за днём — Ігар, Ігар, Ігар. Які ўяўляецца як лепшы варыянт уласнага лёсу.

25. VI.

Дзень майго нараджэння... 30 гадоў...

Сёння на досвітку быў спорны цёплы дождж. Раніцой — бліскучыя лужыны, дух парнай вільгаці; цемната пад гушчынёй клёнаў. Росныя закраіны сцежкі. I спакойна-зялёная празрыстая вада на рацэ. Я сказаў бы: хай будзе ўсё гэта —і до.Дык не: усё гэта заўсёды жыве ў нас разам з пэўным настроем. I калі гэта — не частка асабістага зместу, дык — нішто... Каб крок, паўкрока — уперад. Ні ведаў, ні думак. Мяне няма, і дзіўна, што пры маёй адсутнасці нехта, падобны нібыта на мяне, уступае ў службовыя і таварыскія зносіны з людзьмі, нешта сумна-пудна робіць, некуды пнецца.

Такія дні, як сённяшні, патрабуюць рыўка, душэўнага ўзлёту, прыўзнятасці над мітуснёю і дробязямі. Але вывады, якія можна ўзяць з жыцця, ужо зроблены.

26—27. VI.

...Упершыню ўбачаная бярозка на гары — на віду і — незаўважаная. I ў ёй, з ёй: настроі ўсіх Левітанаў, туга ўсіх песняў, усе мелодыі разам.

Я нарадзіўся ў сузор’і Цяльца. Калі разбіралі нейкі польскі жартоўны астралагічны каляндар, спыталіся ў рэдакцыі, калі я нарадзіўся. I не заўважылі, што дата — побач.

10.VII.

Як мог даць сабе права столькі часу не думаць, не пісаць, не шукаць. Знемагчыся і быць у знямозе. Сёння «Новый мир», № 4, дзе пісьмы Цвятаевай.

Паэзія — «это действие, чистота, страсть, сущность». Гэта — наогул пра паэзію. Але думаеш пра гэта, чытаючы Пысіна. Як дастасоўваецца ўсё гэта да яго?

Каролина Павлова: «О ты, чего и святотатство Кос­нуться в храме не могло — Моя напасть, мое богатство, Мое святое ремесло».

Ахматова: «А если я умру, то кто же Мои стихи на­пишет Вам?»

14. VII.

Ірыне Кароткай — ліст.

«Здаўся ўспамінаць свае 17 гадоў, на якіх у свой час прыкметна не затрымаўся душою. Быў тады другакурснікам, жыў драбязою і лухтою, неакрэслена чакаў нейкіх поспехаў у гадах дарослых. Але амаль несвядома пачынаў разумець, што пражытае павінна ўжо мець нейкую каштоўнасць. Завёў — запісныя, у якіх занатоўваў, канспектаваў кавалкі біяграфіі; перапісваўся з адной цудоўнай дзяўчынкай з-пад Вільнюса (яна ў мяне верыла гадоў 4—5, пакуль час не прымусіў яе ісці замуж), любіў «Марціна Ідэна» Джэка Лондана, вучыў на памяць Ясеніна і Баратынскага і бесклапотна транжырыў час. Па сутнасці быў яшчэ натурай і поглядамі школьнік, а студэнтам стаў пазней — з 18-ці, а ў даросласць неахвотна зазірнуў у 21 (школа), але тады яшчэ трымаўся па-школьнаму перад людзьмі паважнымі, санавітымі, нават не даючы ацэнкі іх нікчэмнай тупасці.

...Я і тады нешта шукаў, да нечага імкнуўся, але вельмі няспешна, неабдумана, пра што шкадую зараз, Бо я зараз — як тэнар, сіл хапае толькі на абмежаваную працу.

Зрэшты, што табе да гэтага. Пад твае 17 гадоў ты жывеш, мабыць, разумней, хаця — я так думаю — любосці цябе яшчэ ой пакруцяць. Пакуль што я рады, што Ты разам з усімі скарбамі маладосці — сонцам, бесклапотнай добрай верай у будучыню — не лянуешся браць і багацце кніг, усялякай надзейнай і карыснай навукі».

21.VIII.

За спіною месяц адпачынку, 17 дзён — Нарач. Я згубіўся ў знаёмым нарачанскім, згубіў сябе ў душэўнай бяздзейнасці. Хацеў вызваліцца ад думак, кніг, трывог і — так і выйшла. Толькі чамусьці не стала лягчэй, а на пласты былых хваляванняў наслоілася новая туга.

...Спякотныя дні, зольны пясок, ціхае цёплае возера — пачатак. Валейбол, спартлагер, плюс дзеці... Толя Кудравец, з якім шмат хадзілі, дружылі, гаварылі. ён — са сваёй заўсёднай роўнасцю гаворкі і справы. Можа, нават адзін другога вызвалялі ад адзіноты.

28. VIII.

Невыносны цяжар хатняй блытаніны, у якім умее неяк трымацца толькі мама... Так, даўно мне патрэбна кватэра.