Семнаццаць год (на белорусском языке) - Кузьма Черный

Парабак не ўбыў доўга на адным месцы. Неўзабаве ён ужо зноў хадзiў па маёнтках, шукаючы службы, i па вёсках, шукаючы работы. Пасля ён быў нейкi час у горадзе - i там усё шукаў работы.

Раз загарэўся панскi маёнтак. Праз тры днi згарэў другi. Каля таго самага часу сяляне выгналi з вёскi падатковага чыноўнiка. Карны атрад адразу з'явiўся на месца. Ён арудаваў шмат дзён i выехаў пасля ўжо таго, калi спустошыў i ажабрачыў людзей. Як толькi атрад выехаў, адразу ж з'явiўся туды, неўзаметку, той самы парабак.

- Работы ў горадзе я не дастаў, - сказаў ён, - буду спрабаваць шчасця зноў тут.

Праз некалькi дзён зноў загарэўся панскi маёнтак.

Той самай зiмы, пад вясну, на хiмiчнай фабрыцы, у горадзе, баставалi рабочыя. Да хiмiкаў далучылiся рабочыя ўсiх гарадскiх фабрык i заводаў. Шматтысячная дэманстрацыя сышлася на пляцы i стала на мiтынг. Пасля мiтынгу, калi ўжо з'явiлася войска i палiцыя, выйшаў вялiкi вайсковы чын. Ён хацеў штосьцi сказаць.

- Я гавару вам ад iмя гаспадароў тых прадпрыемстваў, дзе вы робiце забастоўкi, ад iмя армii Жэчы Паспалiтай i ад iмя дзяржаўнай улады...

Камянi i кавалкi цэглы пасыпалiся ў яго. Ён шпарка рушыў у свой закрыты аўтамабiль. Дэманстрацыя рынулася ў бакавыя вулiцы. У першым шэрагу першай калоны iшоў Пятро Тадаровiч. Iдучы, ён гаварыў свайму суседу:

- Я яго адразу пазнаў. Гэта той самы палкоўнiк. Мне страшна хацелася кiнуцца да яго i палажыць яго на месцы. Я яго калiсьцi выратаваў, я яго i забiў бы.

У тыя самыя днi, на тым месцы, дзе калiсьцi быў той уцякацкi барак, чалавек праглядаў газеты. Ён сядзеў у малым пакоi. З акна вiдаць быў даўно ўжо адбудаваны вакзал. На месцы колiшнiх прывакзальных драўляных дамкоў i хат быў залiты асфальтам пляц. На месцы барака i ў глыб вулiцы вырас велiчэзны хiмiчны завод. Чалавек, што праглядаў газеты, сядзеў у дырэктарскiм кабiнеце гэтага завода. Перад iм ляжала зводка заказаў на штучныя ўгнаеннi. Спачатку ён толькi праглядаў газеты, пасля палажыў газеты на стол i пачаў чытаць пра паўстаннi, забастоўкi, дэманстрацыi, расстрэлы за межамi. Прачытаўшы, ён задумаўся. Пасля цiха сказаў, апусцiўшы галаву на рукi:

- А бацька ўсё калiсьцi думаў пра тыя пяць дзесяцiн зямлi... Калi жыве ён, дзе i як мне знайсцi яго?

1932