Казкi (на белорусском языке) - Братья Гримм

Амаль цэлы дзень iшла. I вось перад ёй - густы лес, а ў iм - адзiная хата. Не спадабалася дзяўчыне хата: змрочная, няўтульная. Увайшла ў яе - нiкога. Цiха-цiха, аж страшна.

Раптам чуецца голас:

- Азiрнiся, нявеста, цi не ў разбойным ты месцы?

Азiрнулася дзяўчына i ўбачыла птушку ў клетцы. Птушка яшчэ раз папярэдзiла:

- Азiрнiся, нявеста, цi не ў разбойным ты месцы?

Нявеста абышла ўсе пакоi, але ўсюды было пуста, нiводнай чалавечай душы. Урэшце спусцiлася яна ў склеп. А там - старая жанчына сядзiць, галавой хiтае.

- Цi не скажаце мне, - пытае дзяўчына, - тут жыве мой жанiх?

- Ах, небарака, - адказала бабуля, - куды ты трапiла! Тут жа разбойны прытон. Ты чакаеш вяселля, але глядзi, як бы не святкаваць яго разам са смерцю. Вунь бачыш, вялiкi кацёл з вадой. Мяне прымушаюць яго кiпяцiць, а тады ў iм вараць людзей i ядуць. Яны ж - людаеды! Ратуйся хутчэй, пакуль цябе не схапiлi...

Старая завяла i схавала дзяўчыну за вялiзную бочку. Загадала:

- Сядзi цiха, як мышка ў норцы! А ноччу, калi разбойнiкi заснуць, мы з табой збяжым.

Толькi яны пра ўсё дамовiлiся, як дамоў вярнулася разбойная шайка. Прыцягнулi з сабой нейкую дзяўчыну. Яна крычала, прасiлася, а яны як бы не чулi, бо былi ўсе п'яныя.

Разбойнiкi прымусiлi i дзяўчыну выпiць тры шклянкi вiна: белага, чырвонага, бурштынавага. Ад гэткага пiтва разарвалася ў паланянкi сэрца. Яны сарвалi з яе прыгожую сукенку, паклалi на стол, пасеклi на кавалкi дзявоцкае цела, пасыпалi соллю.

Ледзь жывая сядзела за бочкай нявеста. Яна зразумела, якую долю рыхтаваў ёй разбойнiк-жанiх. Раптам на яе каленi ўпаў мезенец той дзяўчыны, якую забiлi разбойнiкi. На iм свяцiўся залаты пярсцёнак.

А здарылася так, што адзiн разбойнiк прыкмецiў на руцэ паланянкi золата i захацеў зняць яго. Адсек палец, а ён падскочыў уверх i ўпаў за бочку.

Узялi разбойнiкi свечку, пачалi шукаць адсечаны мезенец. Не знайшлi. Тады адзiн з iх кажа другому:

- А ты за бочкай шукаў?

Тут старая я-я-к закрычыць:

- Ступайце хутчэй есцi! Заўтра пашукаеце палец, ён ад вас не збяжыць.

- Праўду кажаш, - пагадзiлiся разбойнiкi.

Селi яны вячэраць, пачалi пiць вiно. А нiхто ж з iх не ведаў, што бабуля падсыпала ў бутлю соннага зелля.

Паелi-папiлi разбойнiкi дый заснулi-захраплi ў склепе. Вось тады i вылезла з-за бочкi нявеста. Асцярожна, пераступаючы цераз спячых, выйшла яна на вулiцу. За ёй - бабуля. I кiнулiся яны ўцякаць далей ад разбойнага прытона.

Вецер здзьмуў з дарогi попел, якi насыпаў некалi жанiх. Затое гарох, якi раскiдала дзяўчына, пусцiў расткi. У месячковым ззяннi яны i паказвалi дарогу. Так iшлi яны ўсю ноч, а пад ранiцу былi ўжо дома. I паведала дзяўчына бацьку ўсю праўду.

Вось надышоў дзень, калi трэба святкаваць вяселле. Млынар склiкаў усiх сваiх родзiчаў i знаёмых. З'явiўся i жанiх.

Уселiся госцi за стол. I прапанавана было кожнаму што-небудзь расказаць. Нявеста сядзела цiха, маўклiва. Тады жанiх звярнуўся да яе:

- Ну, мая душачка, хiба ты нiчога не ведаеш? Раскажы нам што-небудзь.

Нявеста пагадзiлася:

- Добра, раскажу я вам сон. Iду нiбыта цераз лес, iду i раптам перада мною - хата. А ў ёй нiводнай жывой душы. Вiсiць на сцяне клетка з птушкай. I кажа мне тая птушка: "Азiрнiся, нявеста, цi не ў разбойным ты месцы?" I паўтарыла яшчэ раз. Ды гэта, мой мiлы, мне толькi снiлася... Прайшлася я па ўсiх пакоях. Усе яны - пустыя, беспрытульныя. Спусцiлася ў склеп, i сядзела там старэнькая жанчына. Пытаюся ў яе: "Цi не ў гэтай хаце жыве мой жанiх? " А яна адказвае: "Ах, небарака, ты ж у разбойны прытон трапiла. Жанiх твой жыве тут, але ён цябе збiраецца на кавалкi пасекчы, а пасля зварыць дый з'есцi". Мiлы мой, гэта ж мне толькi прыснiлася... I схавала мяне бабуля за вялiзную бочку. Толькi там прытаiлася, як вярнулiся дамоў разбойнiкi, прыцягнулi з сабой нейкую дзяўчыну, далi ёй выпiць трайнога вiна - белага, чырвонага i бурштынавага. Ад яго разарвалася ў паланянкi сэрца. Мiлы мой, гэта ж мне толькi прыснiлася... I ўбачыў адзiн разбойнiк на мезенцы ў дзяўчыны залаты пярсцёнак. Цяжка яго сцягнуць. Тады ён узяў сякеру i адсек палец. Падскочыў той мезенец уверх, упаў за вялiзную бочку i трапiў якраз мне на каленi. Вось ён, гэты палец з пярсцёнкам!..

Нявеста паказала гасцям адсечаны палец з залатым пярсцёнкам.

Разбойнiк-жанiх збялеў што палатно, падхапiўся з-за стала i хацеў бегчы. Але госцi схапiлi яго, прывялi на суд. I прысудзiлi пакараць смерцю. А разам i яго шайку за iх разбойныя справы.

КАРАЛЕВIЧ, ЯКI НIЧОГА НЕ БАЯЎСЯ

Жыў-быў аднойчы каралевiч, не хацелася яму больш заставацца дома ў свайго бацькi, а раз ён нiчога не баяўся, то падумаў: "Пайду я па белым свеце вандраваць i не сумна мне будзе, ды i нагляджуся на розныя дзiўныя рэчы". Развiтаўся ён са сваiмi бацькамi i пайшоў ад iх, i iшоў усё напрасткi з ранiцы да самага вечара, i было яму ўсё роўна, куды дарога вядзе. Здарылася так, што падышоў каралевiч да дома аднаго велiкана; здарожыўся ён i сеў каля дзвярэй адпачыць. Пачаў каралевiч па баках разглядваць i раптам заўважыў на двары ў велiкана цацку: былi гэта два вялiзныя шары i кеглi з рост чалавека. Захацелася яму пагуляць у тыя кеглi, ён расставiў iх, пачаў збiваць iх шарамi, i калi кеглi падалi, то гучна крычаў, таму што было яму весела. Пачуў велiкан шум, высунуў галаву ў акно i ўбачыў чалавека; i быў той ростам, як усе людзi, але аднак жа гуляў у яго кеглi.

- Гэй ты, казяўка! - крыкнуў велiкан. - Што гэта ты ў мае кеглi гуляеш? Адкуль у цябе такая сiла?

Паглядзеў каралевiч наверх, агледзеў велiкана i сказаў:

- Ах ты, даўбешка гэтакая! Што ж ты думаеш, што ў цябе аднаго толькi дужыя рукi? Я магу ўсё, чаго захачу!

Спусцiўся велiкан унiз, пачаў са здзiўленнем глядзець на гульню ў кеглi i сказаў:

- Калi ты такi чалавек, то iдзi i прынясi мне яблык з дрэва жыцця.

- А навошта ён табе? - запытаў каралевiч.

- Гэты яблык я хачу не для сябе, - адказаў велiкан. - Ёсць у мяне нявеста, гэта яна яго патрабуе. Хадзiў я, вандраваў нямала па свеце, але такога дрэва адшукаць не мог.

- Ну, я яго адшукаю, - сказаў каралевiч, - чаго б гэта нi каштавала!

Кажа велiкан:

- Ты думаеш, што гэта так ужо лёгка? Сад, у якiм расце дрэва, абнесены жалезнай агароджай, i ляжаць уздоўж агароджы дзiкiя звяры, яны вартуюць i нiкога з людзей туды не прапускаюць.

- Мяне яны прапусцяць, - сказаў каралевiч.

- Так, але калi ты i трапiш у гэты сад i ўбачыш на дрэве яблык, то гэта яшчэ не азначае, што ты яго зможаш сарваць: вiсiць перад iм кольца, i той, хто захацеў бы дастаць i сарваць яблык, павiнен спачатку прасунуць у яго руку, а гэта яшчэ нiкому не ўдавалася.

- А мне ўдасца, - сказаў каралевiч.

Развiтаўся ён з велiканам i пайшоў праз горы i далiны, палi i лясы i прыйшоў, нарэшце, да чарадзейнага саду. Ляжалi вакол яго звяры, але яны апусцiлi галовы ўнiз i спалi. Яны не прачнулiся i тады, калi ён да iх падышоў i нават калi цераз iх пераступiў. Вось пералез каралевiч цераз агароджу i без перашкод трапiў у сад. I расло там пасярэдзiне дрэва жыцця, i ззялi на галiнах яго чырвоныя яблыкi. Ён узабраўся па ствале наверх, толькi хацеў працягнуць руку да яблыка, раптам бачыць - вiсiць перад iм кольца; ён лёгка прасунуў у яго руку i сарваў яблык. Але раптам кольца моцна сцiснулася вакол рукi, i тут каралевiч адчуў, што магутная сiла пранiкла ў яго жылы. Ён спусцiўся з яблыкам унiз з дрэва i не захацеў пералазiць цераз агароджу, узяўся рукой за вялiкiя вароты, - i варта было яму толькi iх патрэсцi, як яны з трэскам расчынiлiся. Ён выйшаў з саду, але прачнуўся леў, якi ляжаў перад агароджай, i кiнуўся за каралевiчам, ды не разлютаваны, а пайшоў услед за iм пакорна, як за сваiм гаспадаром.

Прынёс каралевiч велiкану абяцаны яблык i сказаў:

- Вось бачыш, я здабыў яго без усякiх цяжкасцей.

Узрадаваўся велiкан, што яго жаданне так хутка збылося, заспяшаўся да сваёй нявесты i даў ёй яблык, якi яна патрабавала. Але дзяўчына была i прыгожая i разумная, яна не ўбачыла на руцэ ў велiкана кольца i сказала:

- Я табе да таго часу не паверу, што яблык здабыў ты, пакуль не ўбачу ў цябе на руцэ кольца.

Сказаў велiкан:

- Для гэтага мне патрэбна вярнуцца дамоў, я яго табе прынясу, - ён думаў, што кольца будзе лёгка адабраць сiлай у слабага чалавека, калi той не аддасць яго па добрай волi.

I вось запатрабаваў велiкан у каралевiча кольца, але той адмовiў.

- Дзе яблык, там павiнна знаходзiцца i кольца, - сказаў велiкан, - не аддасi яго па добрай волi, давядзецца табе з-за яго са мною пазмагацца.

Доўга дужалiся яны, але велiкан не мог нiчога зрабiць з каралевiчам: чарадзейная сiла кольца рабiла яго магутным. Тады велiкан схiтрыў i сказаў:

- Мне ад барацьбы стала горача, ды i табе, мабыць, таксама, - давай пакупаемся ў рэчцы i асвяжымся, а потым пачнем зноўку.

Каралевiч, не падазраючы нiякага каварства, падышоў з велiканам да вады; але зняў ён разам з адзеннем i кольца з рукi i скокнуў у раку. У момант схапiў велiкан кольца i наўцёкi; ды леў заўважыў злодзея, кiнуўся за велiканам у пагоню, вырваў з рук у яго кольца i прынёс назад свайму гаспадару. Схаваўся велiкан за дубам, i калi каралевiч апранаўся, ён напаў на яго i выкалаў яму вочы.