Радкі і жыццё - Варлен Бечык

«В нашем с Вами возрасте уже наивно ждать легкой жизни, ее радостей обычных, уже в замену им остается одна радость, одно прибежище: работа, размышление, понимание, постижение».

Пасля ўсяго. Пасля таго, як прафесар Барадзін (Іван Фаміч) яшчэ раз сказаў: «Я вам советую сделать опе­рацию. Как близкому родственнику говорю: такая язва не заживает. Потом может быть поздно». Пасля таго, як палохалі то саркомаю, то ракам. Пасля таго, як па чарзе прыходзілі, а на абходзе ўсім гуртам...

Пасля таго, як праводзіла ўся палата (Яскевіч, Вячаслаў Іванавіч, Папруга, Мірановіч, Ясеніцкі) ажно да выхаду, пасля многіх трывог і нялёгкіх роздумаў — у Зялёным/ у восеньскім лесе, то халодна-няўтульным, то прыветна шумліва-сцішаным, засыпаным апалым лісцем — без разгону, без думак, без асабліва чытання, без увагі, — проста адпачываю з 3. і патроху пачынаю падсумоўваць нялёгкі этап жыцця. Было ўжо і паўгода бальніцы (2-й савецкай), але цяпер іншы ціск бяды і небяспекі.

Сон мамы. Нешта датычыць мяне. Пазаісная сіла: — Все у него будет хорошо.

— А саркома?

— Ее унесли.

Мой сон. Мне даюць, ці я прыдбаў, чорненькага шчанючка. Поўныя міласці да мяне ягоныя вочкі, невялікая, трохі вастраватая галоўка, бліскучая гладкая поўсць. Адчуванне, што я, і душа мая, у ім, што гэта не­шта надзвычай роднае і роўнае мне...

Яшчэ сон. Чамусьці 'мне трэба дапісаць нейкую, некім распачатую працу, напрыклад — пра «Сцяг брыгады». Пішу лёгка, удала, з добрай ахвотаю, словы гучаць у вершах. Іду, акрылены і лёгкі, калідорам вялікага будынка, паўз дзверы і вокны Аркадзя Куляшова, ён мяне нібыта бачыць, яны мяне бачаць, але патроху сплывае ўсё.

Напісаць пазней артыкул, як чытаў вершы ў пала­це — сабе і людзям, у часопісах і ў «ЛіМе», а яшчэ — Твардоўскага і Вярцінскага.

Халодны дасевак верасня, паўночны (з Нарвегіі) вецер. Восеньскія грыбы, два баравікі на лясной дарозе, зялёнкавыя купінкі...

Музыка — таямнічае, невыказнае, смутак, боль і радасць без слоў, у адчуваннях і прадчуваннях, у пяшчоце, скрусс, трывогах...

Паэзія — выказанае, сканцэнтраванае словамі, са­мым! дакладнымі і азначальна акрэсленымі, алс і поўнае той жа нсвыказнасці, загадкавасці, няпэўнасці. па-за слоўнага снення трывогі, радасці, прадчуванняў...

Моцарт у фільме (тэле): «Чтобы жить по-княжески, нужно работать».

Ярац у рэцэнзіі на маю кніжку нічога не вычытаў і не знайшоу, хоць хваліць і хваліць, але недахопы убачыў і вызначыў даволі дакладна: і мне яны так бачацца, і іншыя прыкладна гэта адзначалі. То і дзякуй за тактоўна выказаныя заувагі. Але навошта яму я — чужы, далёкі.

Лев Озеров. «С чего начинается понимание?» («ЛР», 27.9.85):

«...иные авторы думают, что высшее на свете крити­ческое благо — похвала. О нет, много дороже похва­лы — понимание. Похвала проходит, какой бы она ни была искренней, а понимание не проходит, оно способно расти и углубляться, доискиваться до сути, и в этом не знать предела».

І адзін толькі ўрок жыцця даецца пэўна і неадменна: пакуты непазбежныя, і чым болей.

Не заўважыў у Ясеніна раней:

Прозрачно я смотрю вокруг

И вижу — там ли, здесь ли, где-то ль, —

Что ты одна, сестра и друг,

Могла быть спутницей поэта.

800 год «Слова аб палку». Веліч «Слова». Яго маштабнасць — грамадз. мышление і дух. далягляды, магутная і пранікнёная вобразнасць, патрыят. страснасць, абсяжнасць падзей, насычанасць рэалій, эпічны размах, лірызм, урачыстасць і смутак, драматызм, палітычна-духоўны агляд і разгляд часу, модная трывалая і найтанчэйшая стылістыка, выразны і актыўны гукапіс, шматгранны псіхалагізм, высокі мастацкі лад і г. д.

3.10.

Цёплае залатое сонца, светла і прыветна ў паветры, лагодная чысціня неба, спакой наваколля, стракаценне неаналага лісця. Хай йічога не раблю і дзень ідзе на тлумню (пашпартны стол, магазін, кнігарня, нешта яшчэ), але — пасля таго, што згадзіўся ўжо не жыцьу не быць — шчымлівая хваля, што дажыць да такой па­годы, быць у ёй і з ей — ужо шчасце, дзеля якога варта иамагацца трымаць лодку на плаву і вычэрпваць ваду.

8.10.

Дні залатой восені і амаль што ціхай радасці. У Зялёным. Сядзелі проста ў лесе, у лагчынах і на ўзгорках. Была ціша. Было добра. Было грыбна — трохі пройдзеш, і кошык поўны.

12.10.

Апошні (иаводле прагнозу) дзень цяпла. 3 раніцы дождж. Апошні раз у бальніцы. Хоць не ўсё яшчэ доб­ра, але адчуванне перамогі і надзея, што яшчэ можна будзе трохі пажыць і нават нешта зрабіць.

Марыя Башкірава памерла ў 24 гады, пакінула звыш 150 карцін, мноства малюнкаў і эскізаў, акварэлі і некалькі скульптурных эцюдаў, 109 сшыткаў свайго спавядальнага дзённіка. 1860—1884.

Сергей Орлов. («ЛГ», 4.1.78):

«Остается небольшая малость — жизнь дожить без лишней суеты, так, как в дни, когда она касалась еже­часно огненной черты. И могла сгореть в одно мгно­венье, может, тыщу раз на каждом дню, не пугаться, не искать спасенья, не питать надежды на броню».

Ліст М. Львовіч:

«Добры дзень, Мая Давьідаўна!

Прашу Вас дараваць мне, што памногу маўчаў. Амаль два месяцы адбыў на бальнічным і ў бальніцы, у хірургіі, прычым трапіў туды ў пядобрым стане... Ставілі мне самыя розныя ды.ягназы, у тым ліку самыя горшыя, настойвалі на аперацыі, зноў жа — абяцаючы, што іначай мне не жыць, але я патроху ачомаўся і выпісаўся з язвай страўніка ўжо лепшага выгляду, аднак жа з пагрозаю, як яны кажуць, малігнізацыі. Таму зноў і зноў узнікае праблема аперацыі, але я пакуль не згаджаюся.

...Гэта, аднак, — прэч. Адносна Вашай кнігь Яснасці пакуль няма ніякай. Справа не ў тым, ці ўхваляецца сам рукапіс — ясна, што рэдакцыі перакладныя праводзяць своеасаблівы конкурс кандыдатур, кожная з якіх звычайна мае свае і немалыя заслугі. У нас выдаецца штогод фактычна па адной кнізе з украінскай паэзіі, уключаючы і класіку. Напланавана ўжо, як водзіцца, на нямала гадоў наперад. Вас мяркуюць выпусціць ра­зам з яшчэ двума-трыма ўкраінскімі аўтарамі, але да планавання канкрэтнага выдання яшчэ не дайшло. Таму і цяжка сёння абгаворваць будучы склад Вашага рукапісу і весці перамовы з перакладчыкамі. Але — будзем сиадзявацца. Я гавару гэта не з бяздумнай лёгкасцю, а з разумением, як важна гэта для Вас.

Майце на ўвазе хаця б тое, што Ваша каидыдатура ужо на цвёрдым уліку... Гэта нішу Вам, вядома, не маючы пэўнасці, ці застануся я ў выдавецтве.

На працу хадзіў сёння першы дзень. Там — тлумня і тлумня. Не бачу ў ей асаблівага сэнсу...

Яшчэ раз — прабачце. Не крыўдуйце. Адказы з выдавецтва Вам некалькі разоў рыхтавалі — за подпісам галоўнага, але я іх затрымліваў, паколькі ў іх не бачылася нічога пэўнага. Будзе нейкі зрух — адразу ж паведамім.

Жадаю Вам здароўя, здароўя.

Паклон Вашай маме.

14.10.1985, Мінск».

20.10.

Вера Вярба. «У спалучэнні вобраза са словам.

Шчаслівы той,

Хто быць каханым

мусіў,

Хто сам кахаў без часу і мяжы.

Я непазбежнай смерці

Не баюся,

Баюся, каб цябе не перажыць.

27.10.

Яшчэ адна балыііца, цяпер ужо абласная. Зноў хірургія, цяпер ужо, мабыць, з аперацыяй. На вуліцы была яшчэ добрая, не сумная восень.

Юбілей Ул. Паўлава. Ездзілі да яго з Тулупавай.

Кніга Ігара яшчэ не здадзена — не напісаў прадмову.

Римма Казакова. «Достоинство» («Известия». 27.10.85):

Есть черта души: достоинство.

И оно важней всего.

Будет все на свете спориться,

если сохраним его.

То, что на добре настояно,

и к добру должно вести.

Надо сохранить достоинство,

а коль нету — обрести.

Пусть твоя работа — скромница,

в ней достоинство одно,

что достоинство не скроется,

если все же есть оно.

Надо так сердцам настроиться:

мы достойно жить должны!

И равнять свое достоинство

на достоинство страны.

28.10.

Што павінен адчуваць чалавек, якому пастаўлены дыягназ: рак або лімфасаркома. Або пазней, пастаянна: падазрэнне на магнілізацыю, Што?

Ды нічога асаблівага. Нельга панікаваць. Страх толькі за іншых — за маму і жонку. Што чакае тады іх?

Што датычыць самота, то можна падбіць рахункі: жыў, як умеў, сумленна і нікому не жадаў зла (хоць, бывала, уступаў з некім у канфлікты, страшэнна канфліктаў не любячы).

Колькі людзей пражыло менш. Таму зусім не палохае сама смерць — жыцця, калі на тое, было дастаткова. Усё жыццё — тайны, схаваныя думкі, патаемныя ўчынкі. Надта многа адзіноты, але яна патрэбная душы, як паветра.

Падышоў палатны сусед:

— Што ён усё рысуе? — і зазірнуў у запісную...

Сёння зноў ФГС (японскі зонд), потым ізатопны кабінет, зноў кропельніца, заўтра — рэнтген страўніка, ЭКГ.

Трэба жыць і выжыць! — Выжыву! — упэўнена казаў я ў жніўні і верасні.

— Можа, і выжыву, — няўпэўнена кажу я сёння. — Але трэба жыць і выжыць.

4.11.

Учора напісаў прадмову да кнігі Ігара. Аддаў. Сён­ня карціць — блага, не так.

На абходзе: — Больной готов к операции.

Пуста ў акне. Сасняк адбірае прастору. Бярозка з неапалым лісцем. Голле ўвесь час у звівах і рухах. Вараннё, сарокі. Вербалознік яшчэ таксама не асыпаўся.