Нераток - Неизвестно

Таму ў восемдзесят сем—восемдзесят восем з непрытворным спалохам глядзіш на свет, які змяніўся да непазнавальнасці, а свет з незразумелай павагай паглядае на пігментн^ія плямкі на тваім твары, якія, зрэшты, даўно абсыпалі і цела. Ты лёгка даруеш, што мала хто памятае, як цябе клічуць, мысленна шматразова выказваючы падзяку людзям хаця б за ўвагу да самога факта існавання тваёй асобы, якая раз’ядаецца жыццёвым расолам. Некалі ты скардзіўся, што ў гэтага расолу нізкая канцэнтрадыя, але цяпер гэта - атрута. Аднак тое, што ты стаіш на краі жыцця, узносідь над мітуснёй. Хоць і прыходзідь мярзотнае адчуванне, што ты турунда, чужародная рэч у грамадскім арганізме.

Сёмая стадыя - доўгажыхарства, якога могуць дасягнудь адзінкі. Лічба “шэсць”, зразумела, ніколі не была боскай.

Што асабліва цікава: усе ўзросты маюць сваю сферу ўплыву. Вас заўжды выштурхнудь з “нявашага” ўзросту, калі вы надумаецеся прэтэндавадь на камфортнае самаадчуванне ў ім. Пяцідзесяцігадовыя абзавудь “сапляком” трыццацігадовага, а трыццадігадовыя намёкам пазначадь пяцідзесяцігадовым, што тыя - старыя казлы.

А “сем” - ваша лёсавызначальная лічба. Не шчаслівая, як вы думаеце, менавіта лёсавызначальная. Чалавека помняць як асобу, калі ён пражыў не менш за сем гадоў. У сярэднім вы жывяце семдзесят гадоў (калі хочаце - семдзесят сем, калі не улічвадь адоракоўку тых, хто не ўбачыў сэнсу існавання). Семсот гадоў жыве нацыя - можаде дададь дзве сямёркі на размазаны перыяд стварэння ці скону (звычайна адзін з іх неканкрэтны). Сем тысяч гадоў здольная ўтрымадца цывілізацыя - дадайце тры сямёркі на тэрмін непасрэднай пагібелі або канчатковай страты гістарычнай памяці. Семдзесят тысяч гадоў (чатыры сямёркі - на хібнасць) - час экадыкла рэстаўрадыі кандыцыйнасці экзістэнцыі антрапаморфаў. Прасцей кажучы - перыяд змены чалавецтва як віду.

- Пачакайце хвілінку! Вы ж некалі пераконвалі мяне, што як раз сем тысяч гадоў таму за сем дзён Бог стварыў Зямлю. Адкуль цяпер “семдзесят тысяч”?

- З кожным разам ты ўсё менш кемлівы, Павел, даруй маё панібрацтва. Як трапна адзначыў адзін з вас: “Мудрасць не заўсёды прыходзіць з узростам. Бывае, што ўзрост прыходзідь адзін”. Не трэба шукаць супярэчнасці паміж сказаным раней і сённяшнім. Логіка тут зменлівая. Яе нельга прымяніць, як, скажам, медыцынскі тэрмометр для вымярэння велічыні вугла. А капронавая нітка можа быць і лёскай, і вяроўкай для бялізны, і струной, і пятлёй. Не паддайся спакусе ўбачыць выразную і дакладную карціну, на якой усё будзе зразумелым і непарушным.

Я ўсяго толькі спрабую перададь табе веды па тваёй шкале. Аднак у любым выпадку: калі вучань не разумее - настаўнік недасканалы.

Імартал вызваліў мяне ад свайго ўсёабдымнага ўплыву, і я, як муха, што выпадкова апынулася на шахматнай дошцы, зрабіў ход:

- Тым разам ты сказаў, што бессмяротны. Я бачу, што твой узрост не мяняецца. Растлумач, як ты здолеў ацалець у чарадзе несупынных войнаў, не стаць ахвярай эпідэміі або фатальнага выпадку? І, нарэшце, пры татальным уліку грамадзян, дзе ты жывеш, дзе працуеш, хто цябе кормідь?

- Усё даволі проста, Павел Андрэевіч. Войнаў і эпідэмій я пазбягаю, бо лёгка іх прадказваю. Можна лічыць, што ўсё гэта прапісана. Неймаверная мудрагелістасць гісторыі чалавецтва дыктуецца яго сутнасцю і прадказальная, як удых і выдых. Успомні юнацтва: як складана было пазбегнуць бойкі, нават калі яе не жадаеш! А пазней? Уявіце, што гэта праходзіць дзесяткі-сотні разоў! Ты ведаеш, чым разумны чалавек адрозніваецца ад мудрага? Разумны здолее выкруціцца з самай складанай сітуацыі, а мудры ў яе не трапіць.

Каб было больш зразумела, скажу, што не прысутнічаў ні пры паўстанні Спартака, ні пры адной з французскіх рэвалюцый, не ўдзельнічаў ні ў Першай, ні ў Другой сусветных войнах. Ваша Трэцяя сусветная, на парозе якой вы стаіце і якой прагнеце, хутчэй за ўсё здзівідь небывалай ператасоўкай нацый, і ахвяры яе астудзяць вашыя амбіцыі і ўраўнаважадь жаданні і магчымасці. Сальецца благая кроў.

А на планеце дастаткова месцаў, з якіх зручна назіраць за пабоішчамі і не прымаць у іх удзелу.

Пра харчаванне. Чалавек - істота метабалічная. Ягоны апетыт

- рухавік цывілізадыі. Калі не марнавадь энергію, то, адпаведна, яе не трэба і спажываць. Не менш за дзевяноста адсоткаў жыццёвай энергіі дае нам дыханне. Нейкі мінімум ежы неабходны чалавеку для падтрымання ў тонусе органаў стрававання. А вы нішчыце гэтую сістэму, каб дагадзіць смакавым рэцэптарам, якія ўсяго толькі павінны вызначыць уежнасць прадукту і дадь указанні па яго засваяльнасці.

З вірусамі яшчэ прасцей: яны развіваюцца прадказальна, і на іх варыяцыі ў мяне імунітэт. І шкоднасць іх умоўная, нават правільная: сярод дзесятка тысяч вірусаў толькі блізу сотні могудь учыніць шкоду чалавечым асобінам. Абарона ад дробных стварэнняў

- прыкмета першабоскасці.

Вы яшчэ не запыталіся пра прыродныя катаклізмы - землятрусы, паводкі, маразы, ураганы. Дазвольце, адразу перайду да аказій, непрадказальнасцей і выпадковасцей?

Імартал прадягнуў руку да нажніц, якія тырчалі з канцмасера. Наступнае адбылося імгненна.

Ён рэзкім рухам закасаў рукаў шэрага світэра, а потым вылінялай ружовай сарочкі, адарваўшы гузік каля запясця, і, моцна прыціснуўшы тупыя нажніцы, паласнуў па венах лакцявога згібу.

Цёмная кроў пырснула на мой рабочы стол і твар Імартала.

- Спакойна, Паша, глядзі.

Хэпі энд не надышоў. Імартал перахапіў нажніцы параненай рукой і ўдарыў імі сабе ў левае вока.

.Не ведаю, як дранцвее мыш перад змяёй, але пазней, калі мая верная жонка скардзілася, што ў сне я даволі складна і агрэсіўна расказваў неймаверныя жудасныя гісторыі, было поўнае адчуванне, што гэта сталася вынікам дэманстрацыі бессмяротнага Імартала- Вітэрнала. Ці ж не праўда, што ў слове “дэманстрацыя” ёсць нешта дэманічнае?

- Ну вось, Павел Андрэевіч, усё аднаўляецца.

Левае вока бліснула зрэнкай, як быццам пабачыла мяне ўпершыню. Я зірнуў на лужыну крыві, што выцекла з рукі.

- Тут нічога не зробіш. Што ўпала - тое прапала. Прыбяруць зранку, калі вам лянотна. Гузік, дазвольце, падніму.

Імартал выцер даланёй акрываўлены твар, стаў на карачкі і пачаў з мармытаннем шукаць гузік:

- У кожным чалавечым арганізме ёсць рэсурс, які дазваляе папоўнідь недахоп любога рэчыва, ліквідаваць траўму любога органа.

Зразумела, што органы можна пашкодзідь. Але нават калі цалкам знішчыць адзін з іх, то астатнія будудь імкнуцца выканадь ягоныя функцыі. У нас з вамі, як у антрапаморфаў, арганізм судэльны.

Тут я заўважыў, што гузік, невялічкі і шэранькі, ляжыць на маіх штанах трохі ніжэй кішэні. Я машынальна строс яго на падлогу.

Імартал як бы не заўважыў, што гузік упаў. Аднак памацаў каля майго чаравіка, затым выцягнуў і з усмешкай паказаў мне:

- Кашуля ж ні пры чым. Прышыць трэба. А між іншым, валакардын у вас ву-унь там.

І беспамылкова кіўнуў падбародкам на шуфляду стала.

Пасля спакойна раскатаў рукаў світэра, прадёр аб яго нажніцы і акуратна паставіў іх у канцмасер.

- Растлумачыць не магу, аднак так яно і ёсць. Зламаная косць збіраецца па крошках і зрошчваецца за пару хвілін. Таксама, пэўна, дар Божы. Вам, людзям, гэта не свецідь у прынцыпе. Вы можаце прэтэндаваць толькі на вечнае жыццё пры ўмове магчымай смерці ад выпадковых фактараў. Гэта значыць, на спыненне працэсу старэння за кошт рэгенерацыі арганізма. Вы можа, хочаце спытаць, баліць мне ці не? Мне гэтак жа балюча, як і смяротнаму. Аднак боль - таксама пачуццё, а я цаню пачуцці, таму што ў мяне іх практычна няма. Каб не забыцца: дзяцей у нас не бывае. Мы не бесцялесныя, але бясплодныя - у нас не можа быць дзяцей. Я не паверыў і паспрабаваў: дзяцей быць не павінна. Запомні гэта, Павел Андрэевіч, і ніколі не жартуй з гэтым.

Яшчэ я не адказаў, дзе можна жыць у любую эпоху. У храме, канечне. У прыстанку, які не ведае часу. Там нікога не цікавідь ні тваё імя, ні мінулае, ні прапіска.

- Я не веру ў тое, што ты існуеш, Імартал. У мяне ёсць фотаапарат. Можна, я цябе сфатаграфую?

- Прабачце, Павел Андрэевіч. Вам, напэўна, нязвыкла і непрыемна, што нейкі задрыпаны малады чалавек вяшчае сумнеўныя ісціны. Фатаграфуйце, канечне. У вас “лічбавік”? Яшчэ “мыльніца”? Здымайце смела - я не знікну з кадра.

Я зноў не памятаў, як мы рассталіся, хоць фотаздымак насамрэч атрымаўся.

60-70

Я пенсіянер амаль чатыры гады. Мы перамаглі ў тую вайну. Прынамсі, пра гэта пастаянна гавораць і ў гэтым мала хто сумняваецца. Часам вайну называюць Сусветнай Рэвалюцыяй.

Апошнія пару гадоў ціха. Праўда, нікому раней не вядомая малюсенькая Алазітанія наважылася распачадь новую заварушку, але мы, здаецца, гэтым разам убаку. Алазітанія - дзіўная дзяржава, нешта кшталту Ватыкана, Меккі, Монтэ-Карла або Ізраіля: тэрыторыі практычна няма, а адэпты, структуры і сродкі - па ўсёй планеце. Толькі з’яднаныя алазітанцы не рэлігійна, нацыянальна ці па захапленнях, а, хутчэй, па светапоглядзе. Ды і гэта не зусім так.