Радкі і жыццё - Варлен Бечык

Шукаю магілу Еўдакіі Лось. Дзе яна? На маскоўскіх могілках, у перадвячэрнім змроку сястра даглядае магілу...

Снег на сонцы, снег у шэрані. Жыццё святкуе свае новыя святы, сонца спяшаецца ў вясну, там гэты снег стане вадою, травою, бярозавым і кляновым сокам... Цішыня і маўклівасць снегу стане шумам і вясёлай гамонкай дрэў і травы.

Даруйце нам, Еўдакія Якаўлеўна, усё, што мы вам не даравалі. Нехта скажа пра каханне яе словамі, нехта ўсміхнецца яе ўсмешкай, у нейчым сэрцы стане самогна ад яе самоты, і зноў і зноў будуць адгукацца, запаланяючы святлом, радасцю, болем, трывогай яе паэтычныя радкі.

Нават тым, хто быў у спрэчцы з ёй, не стае сёння яе голасу.

Была яна сястрою тым партызанам і воінам...

3 артыкула Р. Барадуліна: «I з кожным новым сакавіком будзе ціха прамаўляцца яна, пакуль будуць чытаць, любіць і помніць, паўтараць яе радкі і ў іх знаходзіць словы для сваіх пачуццяў чытачы. I гэта будзе яшчэ доўга, доўга».

14.2.

Чарлі Чаплін: «Пакуль людзі будуць наміраць за свабоду, яна не загіне».

А. Межиров:

Тоска по дому, по семье,

По молодому, по себе.

«У меня — нет таланта, есть призвание» (з размовы). Орлы не собираются в стаи.

Факты святы, толкование свободно.

19.3.

Адзначылі 60-годдзе мамы. Было сціпла і прыгожа. Да 7 сакавіка — сонца, асляпляльны бляск, вясновая цеплыня. Снегу яшчэ вельмі многа — уся дача заснежана. Усё новыя, новыя думкі пра неабходнасць палёту, абсяжнасць і інтэнсіўнасць работы, пра веліч справы.

«Может быть, і правда, секрет творческого таланта —в личном поведении автора» (Пришвин).

16.4.

Доўгае развітанне з набеглым. Пісаў артыкул да юбілею Каваленкі. Усё сніцца: хрумстаю яблыкі, апошнім разам н^іват з чорнымі плямамі. У горле нешта перасмыкаецца. У небе многа прыгожага, цёплага і халоднага сонца. Выпадковасць і дробнасць зробленага.

В. Незвал. «Витрины» (перевод Д. Самойлова):

...Желанья, для которых нет названья,

Желанья, о которых не запишешь в дневнике,

Желанья, о которых не прочтут в моих томах,

Желанья, которые снуют во мне без рассуждений

и усилий,

Как игла в проворных пальцах белошвейки,

Желанья, упрятанные колдовством,

Как платья в скорлупке,

Звезда в пламени,

Ручей в дереве,

Ликованье в слезе,

Жизнь в смерти,

Желанья, которые делают из меня лунатика.

19.4.

Наплыў несканчонай самоты; хада вяла не ўверх, а па плоскасці. Не трэба нам гаварыць пра таленавітасць — міф, а трэба пра недахопы; гэта мо меней заахвочвае, але моцна дзейнічае.

Зноў адчуванне нейкай адкінутасці ад агульнай спра-.вы, ад калектыўнай думкі, на якую ты не маеш уплыву, адзінота.

Патрэбен іншы стан, каб шукаць і знаходзіць новае, не губляцца ў выпадковым.

30.4.

Быў наплыў цяпла, цяпер прахалода і пахмурнасць.

Трапна на 16-й старонцы «ЛіМа» (27.IV) нехта Жорж Патапчук: «Часам, азірнуўшыся назад, можна ўбачыць таго, хто ідзе паперадзе».

Памёр Мікола Ткачоў.

Васіль Жуковіч у вершы «Пад небам журбы»:

Прыгадваю бальніцу. Нават там «Усё будзе добра», — вы казалі нам ужо зусім знямелымі губамі.

4.5.

На вуліцах пацяплела толькі пасля мая, затое ў доме, на службе — холад.

Пасля вываду яшчэ застаецца: — А можа... Гэта тое, што павінна дапоўніць вывад, зняць з яго закончанасць, канчатковасць.

Язэп Семяжон. «Запрашэнне ў свет паэтычнага». 36. «Л-ра нашых дзён». Мн., 1963, с. 217. (Пра Е. Лось.)

«Дрэнна, вядома, калі паэт у сваю мудрую сталасць творча не малады, а малады ў свае дваццаць, дваццаць пяць — не мудры. Маладосць — не прывілея аднаго толькі ўзросту. I ўсё-такі, нам здаецца, нашай маладой паэзіі ўласціва такая якасць, як хуткае, не па ўзросту яе творцаў, станаўленне, вызначэнне характэрнасці кож­нага з яе носьбітаў, пэўнасці і спеласці талентаў».

«Да и стоит ли жить на свете, если тебя не любят?»

Мікола Трафімчук («Чырв. змена», 3 ст. 1979 г.):

Мембраны тэлефоннай хваляванне I голас незнаемы ў німбе дна:

«Я знаю вас...

Хачу сустрэцца з вамі...»

I цішыня,

Жывая цішыня.

Марудзіу.

А ў душы ішоў малебен...

В. Казько: «Каждый раз, читая прозу Олега Ждана, я испытываю волнение. Возникает желание проникнуть в нее, в ту жизнь, которую он показывает, что-то чуть-чуть изменить, повести героя по какому-то другому рус­лу, дать ему свой опыт. Хочется поспорить. И всегда так».

Натуральна, што ў пакалення А. В. была, ці ёсць, ці павінна быць інтанацыя тугі, болю ці нават надрыву. Але павінна была знайсці выхад і гераічная інтанацыя.

Жыццё сірочае, у ім вельмі часта немагчыма выправіць свае памылкі, яны непапраўныя. Але немагчыма заўсёды быць разумным, мудрым і бездакорным у кож­ным дзеянні. Мала шчырасці і мала розуму — усё адно праз гады за спіною застаюцца выпадкі ганебнай няўважлівасці, легкадумнасці, неразумення і іншага.

Алесь Камароўскі. «Пачатак» (Мн., 1975. С. 25):

Ля абеліска на кветках —

не росы:

Родных і блізкіх слёзы.

7. 5.

У азнобістым холадзе. Лісты ад Львовіч — вершы, лераклады.

Евтушенко. «Свидание с Победой»:

Войны тяжкою поступью ходят

По совсем неповинным телам.

Я, узнавший и голод и холод,

Тоже этой войны ветеран...

11.5.

Даўнавата не было спатканняў з вершамі на хвалі здзіўлення і радасці. Быццам трэба выйсці з нейкай непрасыпнасці і замаруджанасці.

Першыя выступленні ў друку Яўгена Гарадніцкага — у «ЛіМе», «Маладосці», «Звяздзе». Крытыкаў паэзіі ў нас мала, гаворыцца многа выпадковага, мала суперажывальнасці...

«Так он играл, будто спорил с судьбой...» (Ленау).

Штосьці заіграла добрым промнікам — аб самоце і радасці...

«Он сделал то, что хотел, и умер, когда желанный берег был уже близок, так и не изведав горечи достиг­нутой цели» (Моэм, «Мэйхью»).

22. 5.

У мастацтве, паэзіі павінна быць хоць крышачку ле­генды, небудзённага.

Адчуванне такое, як быццам у многіх пісьменнікаў нешта важнае пройдзена і ўжо ў мінулым. Што? Істотныя духоўныя, маральныя стымулы?

29. 5

Дні — як у леце. Так хутка адбыўся пераход да зеляніны, цвету, што нічога не ўбачана. Другі тыдзень — толькі сонца, чыстае неба, смутнае адчуванне нейкай страты.

Механічныя артыкулы, неразборлівыя захвальванні — бяда, большая за канкрэтны выпадак.

Н. Рубцов, «Сергей Есенин»:

Это муза не прошлого дня,

С ней люблю, негодую и плачу.

Много значит она для меня,

Если сам я хоть что-нибудь значу.

Апошні радок — важны.

Яшчэ з Рубцова:

...Душа свои не помнит годы,

Так по-младенчески чиста,

Как говорящие уста

Нас окружающей природы...

2. 6.

Сядзеў у кватэры — гарачыня, млоснасць, пот. Пісаў артыкул для «Советской Белоруссии» — пра Пушкіна. Не так пісаў, як сумаваў ад ляноты, адзіноты, бесталеннасці, няведання — усё эгаістычныя, па сутнасці, адчуванні. Падыходзіў да акна, глядзеў уніз — людзі ідуць і ідуць. Цмокаў, калі ішлі красуні. Я быў асобна, жыў адзін на свеце, а ўсё было пабочнае, старонняе.

Двойчы прайшоў міма акна Воўка Бабурка — Шуркаў брат, хлопец спакойны, просты, хоць і надзелены дастаткова піжонскай знешнасцю. Прайшоў — ну і прайшоў, толькі мільганула думка, што добра было б яго дагнаць — спытаць Шуркаў тэлефон і адрас.

Ах, Шурка, Шурка, — я яшчэ нічога не ведаю, быц­цам сплю.

Выйшаў пазней у магазін — зноў бачу Воўку, каля маршрутных таксі. Здалёк перамахнуліся, я запыніўся і падышоў. Гаворым пра тое, сёе...

Ах, дарагі мой Шурка, што я зараз дазнаюся!..

— Слухай, я згубіў ІІІуркаў тэлефон, думаў, лёгка запомню.

— Сашы? Няма ўжо яго. Памёр у лістападзе, пахавалі...

Шура, Шурачка дарагі! Такі вясёлы і свойскі, такі прыветна адкрьпы, такі ўдзячны жыццю (а ўсё жыц'цё мучыўся!). Як весёла і добра ён гаварыў пра сваё, нават калі аддаліліся. Вось дзе было не фальшывае, не прыніжанае, нічым не азмрочанае дружбацтва.

Ішоў, быў ён прад вачыма, і думалася: я паем, уключу тэлевізар, буду жыць рознай драбязой, а яго — няма.

Няма чалавека з тых, дзеля якіх і жывеш, даражыш жыццём, а што без іх...

Для іншых ты — то дурны, то бяздарны, то зайздросны, то хітры, то подлы, то яшчэ нейкім чынам нягодны. А для яго ты заўсёды быў добры таварыш, за якога рады, у якога вераць.

Такі быў ён і мне, хоць мала я шукаў з ім сустрэч, і не ўбачыўся ў гэты апошні год, а цяпер убачу ўжо толькі магілу.

Увекавечваюцца иаэты, мастакі, а ён у сваім ціхім бяссмерці скіраваўся ўжо ў свет забыцця, якое чакае ўжо недзе яго праз паўтара пакалення.

Ах, Шурка Бабурка, лепшы мой аднакласнік, тава­рыш па парце! Не ты з класа першы туды пайшоў, але чаму, нашто так недарэчна і рана...

Твой свет — свет цішыні і вечнасці... Колькі ўжо там: Сярожык Нальгачоў, Коля Кепець, Ігар Хадановіч, Саша Міклуш, не кажучы пра тых, што рана знікалі паўзбоч: напрыклад, Лёня Яцук або Ларыса Кручонак, вучань мой слаўны Адалій Кляніцкі і... доўгі спіс. I нікога з іх нават фатакартак няма, і яшчэ жывуць іхнія маці... 1

Хіба так трэба жыць, думаць, дыхаць, працаваць, а галоўнае — знацца з людзьмі, калі яны — лепшыя, прыгожыя, рана сышлі, а ты вось маеш ласку жыць, хоць лес мог бы выбраць і цябе, што было б больш, можа, справядліва.