Чалавек на лаўцы (на белорусском языке) - Жорж Сименон

- А бацькi яе не даюць?

- I не дадуць.

- Чаму?

- Дык у яго ж яшчэ нiчога няма: нi працы нармальнай, нi адукацыi. Бацькi ж толькi пра гэта i думаюць. Як мая мацi.

- I куды ж вы збiраецеся ехаць?

- У Паўднёвую Амерыку. Я ўжо падала заяву на вiзу.

- У вас ёсць грошы?

- Трохi. Мацi пакiдае мне частку майго заробку.

- Калi вы першы раз папрасiлi грошай у бацькi?

На нейкi момант яна пiльна ўгледзелася ў Мэгрэ, потым уздыхнула.

- Дык вы i гэта ведаеце?

Але адразу ж перастала вагацца.

- Я так i думала, што ведаеце. Таму i кажу праўду. Я не думаю, што вы сподлiчаеце i перакажаце ўсё мацi. Хiба толькi калi вы такi ж, як i яна.

- Я нiчога не збiраюся расказваць вашай мацi.

- Зрэшты, гэта нiчога б i не змянiла.

- Вы хочаце сказаць, што з'едзеце нягледзячы нi на што?

- I вельмi хутка.

- Дык як вы ўведалi бацькаў парыжскi адрас?

Цяпер яна ўжо вiдавочна завагалася, але ўсё-такi сказала праўду:

- Альбэр знайшоў ягоны пакой.

- Высачыў?

- Высачыў. Мы ўсё гадалi, як гэта бацька так добра зарабляе. I вырашылi дазнацца. Альбэр меркаваў, што бацька займаецца нелегальнымi фiнансавымi аперацыямi.

- А чаму гэта так вас цiкавiла?

- Ён павiнен быў шмат зарабляць.

- Вы разлiчвалi, што ён дасць вам грошай?

- Толькi на аплату парахода ў Амерыку.

- А вы разумееце, як гэта называецца?.. Вымаганне.

- Я лiчу, што гэта натуральна, калi бацька...

- Карацей, дружок ваш, Альбэр, пачаў сачыць за бацькам...

- Толькi тры днi.

- I што ён выявiў?

- А вы што-небудзь таксама выявiлi?

- Я ў вас пытаюся.

- Па-першае, ён выявiў, што бацька здымае пакой у доме на вулiцы Ангулем, па-другое, што бацька не займаўся нiякiм страхаваннем, а бавiў час пераважна на лаўках у скверах Вялiкiх бульвараў. Па-трэцяе...

- Што - па-трэцяе?..

- Што бацька мае каханку.

- I як вы да гэтага паставiлiся, да трэцяга?

- Я думала, што яна прыгожая i маладая. А яна была зусiм не лепшая за мацi, нават падобная на яе.

- Вы яе бачылi?

- Альбэр паказаў мне, дзе яны зазвычай сустракалiся.

- На вулiцы Сэнт-Антуан?

- Ага. У кавярне. Я прайшла мiма нiбыта выпадкова i толькi зiрнула. Я не мела часу разгледзець яе, але пэўнае ўяўленне склала. З ёю, мабыць, не весялей, чым з мацi.

- А потым вы пайшлi на вулiцу Ангулем?

- Потым туды.

- I бацька даў вам грошы?

- Даў.

- Вы пагражалi яму, што выдадзiце мацi?

- Не. Я проста сказала, што згубiла канверт з укладамi клiентаў i што, калi я iх не знайду, мяне выганяць з працы i нават аддадуць пад суд.

- Як ён павёў сябе з вамi?

- Ён саромеўся. Я заўважыла на столiку фатаграфiю, узяла яе i спытала, хто гэта. Ён адказаў, што гэта сяброўка дзяцiнства, якую ён выпадкова сустрэў.

- Вам не здаецца, што вы... - абурана пачаў Мэгрэ.

- Не. Не здаецца. Я змагаюся, - перапынiла яна.

- З кiм?

- З усiм светам. Я не хачу скончыць, як мацi, у затхлым жабрацкiм доме.

- Альбэр таксама заходзiў да вашага бацькi?

- Я пра гэта нiчога не ведаю.

- Вы, мiлая мая, манiце.

Яна ўгледзелася ў камiсара, потым апусцiла галаву ў знак згоды.

- Чаму вы, калi гаворка заходзiць пра Альбэра, хлусiце?

- Таму, што з тае пары, як забiлi бацьку, я адчуваю, што Альбэру будуць чынiць непрыемнасцi.

- А вы ведаеце, што ён паспеў знiкнуць?

- Ён мне званiў.

- Калi?

- Перад тым, як знiк. Два днi назад.

- Ён сказаў вам, куды ён дзенецца?

- Не. Ён быў вельмi ўсхваляваны. Ён перакананы, што яго абвiнавацяць у забойстве.

- Чаму?

- Таму што ён заходзiў на вулiцу Ангулем.

- Калi вы зразумелi, што мы напалi на ягоны след?

- Калi ваш iнспектар сустрэўся з гэтай пляткаркаю, Блянш. Яна мяне ненавiдзiць. Потым выхвалялася ў аддзеле, што нагаварыла дастаткова, каб збiць з мяне, як яна сказала, пыху. Я хацела падбадзёрыць Альбэра. Сказала яму, што не трэба хавацца: гэтым адно навядзеш на сябе падазрэнне.

- Але ён не паслухаўся?

- Не. Ён быў такi напалоханы, што нават слова па тэлефоне сказаць не мог.

- А якiя ў вас ёсць доказы, што ён сапраўды не забiў вашага бацьку?

- А навошта яму было яго забiваць?

Гэтым разам яна i праўда была зусiм спакойная.

- Мы ж з Альбэрам пры жаданнi маглi атрымаць ад яго любыя грошы.

- А калi б бацька адмовiўся?

- Ён не змог бы. Альбэру трэба было адно: сказаць, што ён раскажа ўсё маёй мацi. Я ведаю, кiм вы мяне лiчыце. Але калi б вы пражылi лепшыя гады ў Жувiзi, ды яшчэ ў такiм доме, як наш...

- Вы бачылi бацьку ў дзень смерцi?

- Не.

- Альбэр таксама не?

- Я амаль упэўнена. Мы ў той дзень, як звычайна, разам абедалi i пра бацьку нават не загаварылi.

- Вы ведалi, куды звычайна бацька хаваў свае грошы? Наколькi я зразумеў, вашая мацi мела звычку правяраць увечары ягоны кашалёк.

- Яна заўсёды гэта рабiла.

- Чаму?

- Таму што аднойчы, гадоў дзесяць назад, мацi знайшла на ягонай насоўцы сляды губной памады. Я добра запомнiла гэты выпадак. Бацькi тады яшчэ не надта зважалi на мяне. А яна вусны не фарбуе. Бацька кляўся, што адной жанчыне ў яго на працы стала блага i ён змачыў насоўку шкiпiнарам i правёў ёй па вуснах, таму i сляды.

- Напэўна, ён казаў праўду.

- Але мацi не паверыла.

- Выходзiць, ваш бацька не мог вярнуцца дамоў маючы ў кiшэнi грошай больш, чым магло быць, калi ён працаваў у Капланаў?

- Грошы ён хаваў у сваiм пакоi на вулiцы Ангулем.

- На версе шафы?

- А вы адкуль гэта ведаеце?

- А вы?

- Аднаго разу, калi я прыйшла да яго папрасiць грошай, ён залез на крэсла i дастаў з шафы жоўты канверт. У iм былi тысячафранкавыя бiлеты.

- I шмат?

- Вялiкi пачак.

- Альбэр пра гэта ведаў?

- Ведаў. Але я ўпэўнена, што не ён забiў бацьку. Ды ён бы нажом i ўдарыць не мог.

- Адкуль такая ўпэўненасць?

- Неяк ён парэзаў сабе сцiзорыкам палец, дык ледзь не самлеў, як кроў убачыў.

- Вы, прабачце, жывяце з iм?

Яна пацiснула плячыма.

- Няўжо вы думаеце, што ў наш час...

- Дзе вы сустракаецеся?

- А дзе прыйдзецца. У Парыжы хапае месцаў для гэтага. Вы, можа, скажаце, што палiцыя пра гэта нiчога не ведае?

- Ну што ж. Падсумуем гутарку. Па-першае, зусiм вiдавочна, што вы шантажыравалi бацьку. Згодны?

Яна змаўчала.

- Па-другое, колькi за iм нi сачылi, так i не ўведалi, як жа ён зарабляе грошы.

- А мы i не надта старалiся ўведаць.

- Разумею. Вас цiкавiў вынiк.

Монiка неяк спачувальна ўсмiхнулася. Яна, канечне, лiчыла Мэгрэ прасцяком.

- Цяпер вы ведаеце ўсё, - сказала яна, збiраючыся ўстаць. - Заўважце, я не разыгрывала з сябе святую. А што вы думаеце пра мяне, дык мне гэта ўсё роўна.

Але нешта ўсё-такi ўтрымлiвала яе.

- Вы нiчога не раскажаце мацi?

- Вам жа ўсё роўна, вы ж вырашылi з'ехаць.

- Па-першае, я ж не заўтра паеду, па-другое, я б не хацела сцэн.

- Разумею.

- Альбэр - непаўналетнi, i бацькi могуць...

- Я хацеў бы пагаварыць з iм.

- Калi б гэта залежала ад мяне, то ён прыйшоў бы сюды сёння ж. Але ён дурань. Сядзiць цяпер у якой-небудзь бярлозе i калоцiцца.

- Нешта вы не дужа захоплена пра яго гаворыце.

- А я нiчым асаблiва не захапляюся. Вы папярэдзiлi маё начальства, што выклiкалi мяне?

- Я патэлефанаваў да вас i сказаў, што трэба выканаць розныя фармальнасцi.

- Калi яны мяне чакаюць?

- Я часу не ўдакладняў.

- Мне можна iсцi?

- Я вас не затрымлiваю.

- Але загадаеце якому-небудзь iнспектару, каб ён пайшоў следам за мною?

Мэгрэ ледзь не засмяяўся, аднак сказаў сур'ёзна:

- Магчыма.

- Марная праца.

- Дзякую за папярэджанне.

Але, калi яна выйшла, Мэгрэ сапраўды аддаў Жанв'е на ўсякi выпадак загад прасачыць за ёю.

Неўзабаве Мэгрэ ўспомнiў, што забыўся задаць Монiцы адно важнае пытанне: хто, ён цi яна, захоўваў у сябе грошы на параход у Амерыку? Калi Альбэр, дык у яго цяпер ёсць грошы i, адпаведна, больш магчымасцей знiкнуць. Калi грошы ў Монiкi, тады яму, можа, i паесцi няма на што.

Мэгрэ пачакаў яшчэ нейкi час, потым патэлефанаваў Монiцы на працу:

- Я хацеў бы пагаварыць з паннай Монiкай Турэ.

- Хвiлiнку. Яна толькi што вярнулася.

- Алё! - адгукнулася Монiка.

- Не радуйцеся. Гэта не Альбэр. Камiсар Мэгрэ. Я забыўся задаць вам адно пытанне. Грошы ў вас цi ў яго?

Яна зразумела адразу.

- У мяне.

- Дзе?

- Тут. Адна шуфляда ў маiм стале замыкаецца на ключ.

- У Альбэра ёсць з сабою грошы?

- Наўрад цi багата.

- Дзякую.

Не паспеў камiсар пакласцi слухаўку, як яму патэлефанаваў Лапуэнт.

- Ты з вулiцы Ангулем? - здзiвiўся Мэгрэ.

- Не з дому, а з бiстро на рагу.

- Ну што там?

- Уяўляеце, шэф, у пакоi Турэ дужа дбайна прыбралi: падлогу i ўсю мэблю так нацёрлi, што ажно зiхацяць, пыл усюды выцерты.

- А верх шафы?

- Таксама. Я так i чытаў у гаспадынiных вачах: "Што, з'елi?" Яна сказала, што ўчора прыходзiла прыбiральшчыца, а вы не аддалi нiякiх загадаў, так што яна вырашыла падрыхтаваць пакой да засялення новага жыльца.

Гэта быў добры шчаўчок па носе. Трэба было раней пра гэта падумаць.

- А дзе Моэрс?

- Ён яшчэ там. Шукае сляды, але нiчога не можа знайсцi. Прыбiральшчыца добра папрацавала. Мне вяртацца ў аддзяленне?