Макаркавых Волька (на белорусском языке) - Кузьма Черный

Палiто было жаночае, на ваце, з прышытым поясам i коцiкавым каўняром. Шустры верабей шаргануўся аб гэты мяккi каўнер, улятаючы з заўзятым шчэбетам у акно, якое ўжо было без рамы i шкла. Сафрон Дзядзюля стаяў, задзёршы галаву, здзiўлена разглядаючы палiто. Раптам ён пачуў шоргат рыдлёўкi аб жвiр. Азiрнуўшыся, ён убачыў жанчыну. Пазнаў цi здагадаўся, але ён з першага моманту быў упэўнен, што гэта тая самая, учарашняя. Каб блiжэй яе разгледзець, ён iнстынктыўна падаўся ў той бок i раптам спынiўся як ашаламонены: перад iм была Макаркавых Волька.

Гэта была маладая жанчына. Прывабнай сталасцю поўнiлiся ўся яе пастава, рухi i рысы. Яна працавала. Рыдлёўкай капала яна зямлю i даводзiла да парадку дзве магiлы пад жоўтымi вязамi. Постаць яе была мажная, i хараство, здаецца, яшчэ большае, як тады, калi яна была маладой дзяўчынай.

Ахоплены незразумелай трывогай, Сафрон Дзядзюля цiхом павярнуўся i шмыгануў за рог царкоўнай сцяны, поўны радасцi, што яна яго не заўважыла. Выглядаючы паловай твару з-за сцяны, ён бачыў, як Волька некалькi разоў разгiналася, каб адпачыць, а пасля зноў бралася за працу.

Штосьцi новае было ў ёй. Гэта не была тая ранейшая простая i вясёлая Волька. Наiўнасцi тут ужо не было. Хоць Дзядзюля i не разбiраўся лiшне ў тонкасцях тых адлюстраванняў, якiя кладзе душа на твар, усё ж ён, стоячы тут за сцяной, падумаў, што гэтая жанчына ўжо, мусiць, глыбока ведае цану з'явам свету i людскiм учынкам. У гэтую хвiлiну ў яго з'явiлася такое пачуццё, быццам яго асарамацiлi перад усiм светам. Сцiснуўшы зубы, ён шпарка выскачыў з могiльнiка i рушыў да сваёй канцылярыi.

Да самага вечара ён быў неспакойны. За паўгадзiны да канца сваёй работы ён сядзеў у самым цёмным кутку канцылярыi i нехаця корпаўся ў паперах. Сонца спускалася за стагi саломы, i, увайшоўшы ў гэты пакой знадворку, адразу здавалася, што тут зусiм змрочна.

Цiхом адчынiлiся дзверы i хтосьцi ўвайшоў. Дзядзюля не падняў галавы. Ён толькi ўздрыгануўся, калi пачуў проста перад сабою пявучы голас:

- Выбачайце, мне параiлi зайсцi да вас. Справа такая, што я прыехала сюды пабыць на магiлах сваiх бацькоў. Я хацела прывесцi магiлы ў парадак. Чалавек, у якога я начавала, зробiць балясы, каб агарадзiць магiлы, але ў яго няма цвiкоў. Ён гаворыць, што ў краме цвiкоў так мала, што iх не кожнаму прадаюць. Я i прашу вас, каб вы адпусцiлi цвiкоў, iх трэба не многа.

Змянiўшы голас так, каб яго не пазналi, i зацiскаючыся глыбей у цёмны кут, Дзядзюля абазваўся:

- Можна падумаць, што вы вельмi шануеце памяць сваiх бацькоў! Аднак жа на пахаванне бацькi не прыехалi.

- Я тады толькi што скончыла медыцынскi iнстытут i адбывала ў раёне першую практыку. Тэлеграма да мяне не дайшла.

- Няма цвiкоў, - хрыпла раўнуў Дзядзюля. - Нiводнага цвiка няма. I не будзе!

Маладая жанчына шпарка выйшла. Сафрон Дзядзюля, сцяўшы зубы, падняўся. Ён аж счарнеў ад злосцi i гневу. Як! Нягледзячы на ўсе заявы, яна скончыла iнстытут i цяпер ужо доктар? Гэта жывы здзек з яго! Можна сказаць, што нiколi яшчэ раней ён не ненавiдзеў Макаркавых Волькi так, як цяпер. Пануры, як кавалак хмары, ён дацягнуўся дадому i, каб асвяжыць гарачую галаву, перад сном выйшаў у адной бялiзне на двор. Неба схмурнела, ужо iшоў халодны асеннi дождж. Сумысля ён прайшоў пад дажджом па садзе. Iрвануўся вецер, дождж лiнуў густа i, пакуль Дзядзюля дабег да сянец, ён увесь быў мокры. Падлазячы ў сенцах пад коўдру, ён адчуваў холад. К канцу ночы ў яго пачало балець горла, зранку яму зусiм нездаровiлася, а пад вечар высока паднялася тэмпература. Ён пачаў гаварыць з гарачкi, i сям'ю яго апанавала трывога.

Быў вечар. Волька сядзела ў свайго колiшняга суседа за сталом. Ёй было прыемна слухаць успамiны гэтай сям'i аб бацьках яе. У хату ўвайшла жанчына i пачала расказваць, што Дзядзюля вельмi хворы, а па доктара далёка ў такое надвор'е ехаць, i ў Дзядзюлi ў хаце аж рукi ломяць з адчаю. Маладая жанчына адразу ўстала i папрасiла правесцi яе да Дзядзюлi.

Трэба сказаць, што Дзядзюля быў смелы i храбры толькi там, дзе ўсё добра i лёгка iшлося. Цяпер iм апанавала няшчасце, i ён размяк, як гнiлая салома. Аслабелы, ён ляжаў i думаў пра тое, што нiчога лепшага няма, як жыць на свеце. Хвароба напалохала яго, ён баяўся.

- Слухай, - замагiльным голасам прагаварыў ён да жонкi. - Гэтая Волька, што прыехала - доктар. Iдзi паклiч яе.

У гэты момант адчынiлiся дзверы, i на парозе з'явiлася Волька. Дзядзюля затрапятаўся.

- Дзе хворы? - сказала яна сваiм шырокiм пявучым голасам.

- Я, я хворы, - прашаптаў Сафрон Дзядзюля. - Калi ласка, ратуйце, век буду дзякаваць. Так дрэнна мне прыйшлося...

Маладая жанчына пачала яго аглядаць. Будучы паслухмяным, як ягня, Дзядзюля бесперапынна выказваў просьбы - клапацiцца аб яго здароўi.

- У вас пачынаецца запаленне лёгкiх, - сказала маладая жанчына. - Як гэта вы маглi так захаладзiцца?

- Мяне прамачыў дождж, - прахрыпеў Дзядзюля.

- Тут ёсць дзе дастаць банькi? - запытала Волька.

- Ёсць тут у адной хаце.

- Дастаньце iх, я пастаўлю. А зранку трэба будзе лякарства. Рэцэпт я напiшу.

- Вы мяне выбачайце, - ныў Дзядзюля. - Я вам цвiкоў не даў. Прызнацца вам, то я забыўся, што яны ёсць. Я гэтую памылку выпраўлю, абы толькi паправiцца. Лячыце мяне, як мага, прашу вас.

- Дык гэта я ў вас прасiла цвiкоў? А я i не пазнала. Нiчога, хвароба не страшная, паправiцеся.

Волька пайшла. Праз гадзiны дзве Дзядзюлева жонка прыйшла сказаць, што банькi прыгатаваны. Лiў дождж. Волька iшла лячыць Дзядзюлю. Яму было горш, хрып iшоў з яго горла.

- Аптэка ад вас далёка?

- На станцыi, шэсць кiламетраў.

- Я напiшу рэцэпт, а вы iдзiце зараз жа запрагаць каня. Трэба адразу дастаць лякарства. Дайце на чым напiсаць рэцэпт.

Дзядзюлева жонка пачала шукаць паперы i вiнавата сказала:

- Нi кавалка паперы ў хаце няма, у яго ўсе справы ляжаць у канцылярыi. Хiба можа ў шуфлядзе каля вас, там нейкi звязак старых яго папераў, можа там знойдзецца.

Заплакала дзiця, i жанчына пабегла ў бакоўку. Волька адчынiла шуфляду i дастала адтуль жмут папераў. Гэта былi ўсялякiя старыя рахункi i пратаколы, было некалькi пiсьмаў. Волька шукала, адкуль бы адарваць кавалак няспiсанай паперы. Нарэшце асобна яна ўбачыла некалькi паперын, перавязаных нiткай, i разгарнула iх. Глянуўшы ў iх, яна жахнулася, яна чытала чарнавiкi Дзядзюлевых заяваў на яе. "Вось чаму я гэтулькi пакутавала, цярпела ганьбу i не меншы здзек!" Дрыжачай рукой яна адарвала ад аднаго чарнавiка палоску паперы i пачала пiсаць рэцэпт. Увайшла Дзядзюлева жонка i ўбачыла, што Волька ставiць Дзядзюлю банькi.

Назаўтра Дзядзюлю стала лепш. А яшчэ цераз дзень ён ужо зусiм бадзёра глядзеў са сваёй пасцелi на акно. Неба было зноў яснае, заходзiла сонца, i ў яго праменнях стаялi дрэвы за акном. Насупроць аконнай шыбы, на тонкай галiнцы вiсела яшчэ некалькi апошнiх лiсткоў. Дзядзюля глядзеў на iх, але не заўважаў iх. Як цвiк з-пад малатка, яго мазгi прабiвала думка, што на яго накладзена пячаць ганьбы: у цяжкую для яго хвiлiну Волька прыйшла ратаваць яго. Нягледзячы на ўсе яго заявы, яна стала доктарам. Так, як нiколi, яна цяпер сталая, разумная, упэўненая ў сабе.

- Чартоўка паршывая! - замармытаў Дзядзюля. - Доктар называецца. Паставiла банькi, напiсала рэцэпт i ўсё. Нi разу не прыйшла паглядзець, толькi два разы нейкую бабу прысылала запытацца, як мне. Толькi назва, што дактары, а сваiх абавязкаў не разумеюць. А можа не хочуць разумець!

У той жа самы вечар, падцягнуўшы да падушкi табурэт з лямпаю, Сафрон Дзядзюля пiсаў карандашом на лiсце паперы, вырваным з вучнёўскага сшытка. "Заява... Гэтая гора-ўрач дэталёва нават не азнаёмiлася з хваробай. Ёй, безумоўна, трэба было дастаткова ўвайсцi ў лячэнне, а яна абмежавалася толькi тым, што паставiла банькi i напiсала рэцэпт. I нi разу не зайшла праверыць змагаючагася з захворваннем арганiзма... I яшчэ трэба дадаць, што гэтая асоба рэлiгiйная, што не можа быць у адпаведнасцi са званнем савецкага ўрача, як то: гэтая асоба, нягледзячы, што ў свой час выключалася з рабфака як дачка кулака i спекулянта цялятамi, павiнна была iзулеч для сябе ўрокi, якiх не iзулекла, паколькi гаварыла чалавеку, у якога спынiлася, што ёй прыемна было пабываць на могiльнiку каля трухлявай царкоўнай сцяны. Гэта яна матывавала тым, што на яе ўсплывалi ўспамiны маленства, калi яна каля гэтай сцяны гуляла ў малыя гады з дзецьмi. Але тут падаплёка ўпаўне ачавiдна..."

Дзядзюля раптам задумаўся: куды ж паслаць гэтую заяву? Невядома, адкуль яна сюды прыехала?

Зусiм паправiўшыся, Дзядзюля iшоў на працу. Зазiрнуўшы на могiльнiк, ён убачыў дзве акуратна абкладзеныя дзярном магiлы Вольчыных бацькоў. Магiлы былi абгароджаны новымi балясамi. "Недзе ж такi дастала цвiкоў", - падумаў Дзядзюля. Удзень зайшоў у кааперацыю былы сусед Вольчыных бацькоў.

- Паехала? - запытаў Дзядзюля.

- Паехала, - адказаў чалавек. - Але ненадоўга. Ёй тут вельмi спадабалася, а ў раёне якраз не хапае аднаго доктара. Казала, што будзе прасiць, каб яе сюды назначылi.

"Вось цяпер i вядома, куды пасылаць заяву, - падумаў Дзядзюля. Раённым органам".