Заклад - Сяргей Белаяр

Сяргей БЕЛАЯР

ЗАКЛАД

Фантастычнае апавяданне

— Я вар’яцею ад праклятай манатоннасці! — паскардзіўся Таўтвоіш Кандрашэвіч, здаючы карты. — Кожны дзень адно і тое ж: батарэі, калектары, модулі... Яшчэ гады два, і мяне можна будзе здаваць ва ўтыль!

Кгін Мажэйка падняў вочы на інжынера-геліяэнергетыка і сказаў:

— Ты ж выдатна ведаў, што чакае цябе ў месяцовай калоніі, калі падпісваў кантракт з касмічным агенцтвам!

— Але ж я не думаў, што рэчаіснасць акажацца настолькі аднастайнай! Мне вельмі хочацца зламаць адну з батарэй, каб хоць гэтак разнастаіць знахо- джанне ў паселішчы!

— Паспрабуй адцягнуцца — займіся сексам, выпі самагонкі, пакуры траўкі!.. Калі не адпусціць, звярніся да Доўкшы.

— Ды я і без візіту да псіхааналітыка магу паставіць дыягназ! Баналь­ная нуда!

— Нават так?.. Адбой!

— Праекціроўшчыкам трэба было паклапаціцца пра большы выбар забавак для каланістаў!

— Бібліятэка, аранжарэя, спартыўная зала, фанатэка з відэатэкай — хіба мала?

— Мала!.. Бяру!

— Бюджэт асваення Месяца не настолькі вялікі, каб дазволіць мець у калоніі ўсе тыя забавы, якія былі на Зямлі! — нагадаў галоўны механік. — Радуйся, што ў нас наогул штосьці ёсць — марсіянскія каланісты і гэтага мінімуму не маюць!

Таўтвоіш Кандрашэвіч сумна кіўнуў і пачаў тасаваць калоду.

— Калі Вегер даведаецца пра тое, што ты спецыяльна зламаў сонечную батарэю, табе не паздаровіцца — бліжэйшым рэйсам адправішся на Зямлю з «воўчым білетам» і будзеш вінен агенцтву за неадпрацаваны кантракт! Яно табе трэба?.. Так што цярпі!

— Ды не вытрымаю я яшчэ сем гадоў!

— Прымусь сябе!.. Дама!

— Не магу!

— Туз!.. Тады папрасі Вегера — ён дакладна знойдзе для цябе занятак!

— Пашле здабываць гелій-тры! Мэр толькі і ведае, як нагружаць людзей цяжкай фізічнай працай!.. А мне патрабуецца разумовая рэлаксацыя!

— Прапаную партыю ў гексаганальныя шахматы Глінскага.

— Надакучыла! — інжынер-геліяэнергетык згроб карты ў кучу. З гульнёй яму сёння не шанцавала — вось ужо сёмы раз запар ён заставаўся дурнем, з іх тры — з пагонамі. — Мне хочацца чаго-небудзь арыгінальнага!

Таўтвоіш Кандрашэвіч перастаў варушыць карты і задумаўся. Скарыстаўшыся паўзай, Кгін Мажэйка закурыў.

— Эўрыка! — праз некалькі хвілін гаркнуў інжынер-геліяэнергетык.

Нездаровы бляск вачэй Таўтвоіша Кандрашэвіча Кгіну Мажэйку зусім не

спадабаўся. І галоўны механік не памыліўся ў чаканнях.

— Праз тыдзень я стану кіраўніком калоніі!

— Калі ты хочаш падняць бунт, я — пас! Супраць Вегера я не пайду!

— Для таго, каб узначаліць паселішча, бунт не спатрэбіцца — каланісты самі зробяць мяне мэрам!

— Хіба? — Кгін Мажэйка і не думаў хаваць свайго скепсісу.

— Трымаем заклад?

Галоўны інжынер адказаў толькі пасля таго, калі перабраў у галаве ўсе магчымыя варыянты, як зрушыць Лювера Вегера.

— У цябе нічога не атрымаецца!

— Упэўнены?

— На сто адсоткаў! Не, нават на дзвесце!

— У такім выпадку трымаем заклад. Праз тыдзень я стану мэрам, дзякуючы толькі самагонцы, траўцы і амбіцыям!.. Калі выйграю я, ты на паўгода станеш маім рабом! А калі ты... Чаго хочаш?

— Тады ты год будзеш маім! — у запале выпаліў Кгін Мажэйка. У сваёй перамозе ён ніколькі не сумняваўся. Як і ў тым, што рабства таварыша абмяжуецца максімум адным днём.

— Па руках! Пачынаем проста цяпер!

У наступную гадзіну Таўтвоіш Кандрашэвіч раздрукаваў на лазернай друкарцы пачак пагадненняў.

— Я, ніжэйпадпісаны, прадаю сваю душу Таўтвоішу Кандрашэвічу і атрымліваю наўзамен...

— Літр самагонкі ці дзесяць папярос!

— Ты сапраўды думаеш, што хтосьці пагадзіцца прадаць табе душу за самагон і траўку?

— Ты дрэнна ведаеш людзей, Кгін! У кожнага ёсць свой кошт, і ён, як правіла, не вельмі высокі! Патрэбен толькі правільны падыход да чалавека!

— Сумняваюся, што табе ўдасца падабраць падыход да ўсіх каланістаў!

— Вось пабачыш! — інжынер-геліяэнергетык шырока ўсміхнуўся, а Кгін Мажэйка злавіў сябе на думцы, што ўжо не так моцна ўпэўнены ва ўласнай перамозе. — Дуят, паставіш подпіс?

— Калі адкажаш, навошта табе нашы душы! — пасля паўзы сказаў адмін.— Простая фармальнасць, неабходная для таго, каб даказаць, што рабіць так або інакш усіх без выключэння людзей — пабуджае ўлада!

— Я чытаў Ніцшэ!.. Праўда, гэта было даўно, і я нічога не зразумеў!.. Мне траўкі!

— Зойдзеш вечарам!

— У тэхнічны модуль або ў жылы блок?

— У жылы блок!.. Ну, што я табе казаў? — усміхнуўся інжынер-геліяэнергетык, калі мужчыны пакінулі камп’ютарны цэнтр. — Кожны з нас гатовы прадаць усё, была б толькі такая магчымасць!

— Адзін выпадак яшчэ нічога не даказвае!

— Згодзен, але ўсё яшчэ наперадзе!.. О, Любарт! Маё шанаванне тэхніку!

— Таўтвоіш, нальеш літр у доўг?

— Не!

— Мне вельмі трэба!

— Усім нам што-небудзь трэба — камусьці больш, камусьці — менш! Не налью, нават не прасі!.. — бачачы дашчэнту засмучаны твар тэхніка, інжынер- геліяэнергетык дадаў: — А вось абмяняць магу! Літр самагонкі на душу!

— Ты сур’ёзна?

— І не думаў жартаваць! Вось папера, вось ручка!

Любарт Ванібутовіч узрадавана падпісаў.

— Не хочаш паглядзець, што там?

Тэхнік толькі адмахнуўся.

— Увечары чакаю ў жылым блоку!

— А цяпер нельга? — Любарт Ванібутовіч аблізаў вусны. — Вельмі трэба!

— Тады табе прыйдзецца зрабіць для мяне адну рэч!

— Я згодны!

— Ты ж нават не выслухаў Таўтвоіша! — здзівіўся Кгін Мажэйка.

— Што трэба зрабіць? — паціснуў плячыма тэхнік.

— Вось табе пагадненне. Прынясеш мне яшчэ адну душу! Прапануй літр самагонкі ці дзесяць папярос з траўкай!

— Згода!

— Ведаю, што ты скажаш, Кгін. Тым не менш, зараз у мяне ўжо дзве душы!

Галоўны механік у адказ прамаўчаў, уражаны тым, з якой лёгкасцю Таўтвоіш Кандрашэвіч купіў другую душу. Адмін і тэхнік нават не спрабавалі задумацца пра тое, што яны робяць. І калі з п’яніцам усё было зразумела, то адмін, чалавек недурны, здзіўляў. Дуят Драмашка заўсёды адрозніваўся разважлівасцю.

Заставалася толькі спадзявацца на тое, што іншыя каланісты не такія.

— Давай пачакаем тэхніка тут. Думаю, чвэрці гадзіны яму хопіць!

Любарт Ванібутовіч справіўся за дзесяць хвілін.

— Вось, Ромут Сімак! І мне трэба яшчэ адно — для Кібарта Даманчука!

— Выдатная праца! — Таўтвоіш Кандрашэвіч выдаў новае пагадненне, пасля чаго мужчыны рушылі да жылога блока інжынера-геліяэнергетыка. Тэхнік ледзь не бег. — Атрымай, як і дамаўляліся!

Самагон і папяросы перавандравалі да Любарта Ванібутовіча. Пры гэтым Таўтвоіш Кандрашэвіч выдаў аванс.

— Справа рухаецца! — пацёр рукі інжынер-геліяэнергетык.

Да наступлення ночы яму ўдалося займець яшчэ пяць душ.

***

Раніцай навіна распаўсюдзілася па ўсёй калоніі. Кгін Мажэйка даведаўся пра гэта ў транспартным боксе ад аднаго з вадзіцеляў ровера.

— І ты прадасі яму сваю душу?

— А каму яна патрэбна? — здзівіўся Даўят Арынчын. — Гэта ўсяго толькі слова! Чаму б не пажывіцца самагонам і траўкай за рэч, якой няма!

Галоўны механік толькі прыгнечана паківаў галавой.

— Я купіў яшчэ восем душ! — пахваліўся Таўтвоіш Кандрашэвіч, ледзь зайшоўшы ў бокс. — Дакладней, пяць. Тры на рахунку Ванібутовіча. Любарт атрымлівае дваццаць пяць працэнтаў ад кожнай здзелкі. Усё ідзе нават лепш, чым я меркаваў! Як усё ж такі моцна людзі любяць халяву!.. Самагон або папяросы?

— Самагон! — вызначыўся Даўят Арынчын.

— Восемсот грамаў!

— Учора ж быў літр!

— Я вырашыў перагледзець тарыф. Заўтра будзе семсот!

— Дзе падпісаць?

— Якія людзі — Дабрава! Як жывеш, каханая?

— Не твая справа! І я табе не каханая! — агрызнулася медык.

— Як балюча чуць такое ад жанчыны, у якую закаханы! А я яшчэ хацеў прапанаваць табе падарыць мне сваю душу...

— Прэч! Не ведаю, што ты задумаў, але маю душу ты не атрымаеш!

— Паглядзім! — хітра ўсміхнуўся інжынер-геліяэнергетык, які вось ужо другі год беспаспяхова спрабаваў зацягнуць Бутвіл у ложак.

На шляху да склада гелія-3 Таўтвоішу Кандрашэвічу і Кгіну Мажэйку сустрэўся Малх Вільчура. Геолаг быў глыбока рэлігійным чалавекам.

— Таўтвоіш, адмоўся!

— І табе не хварэць, Малх!

— Адмоўся, калі не хочаш гарэць у пекле!

— Я так разумею, гэта адмова прадаць мне душу?

— Не рабі таго, пра што потым пашкадуеш!

— А за два літры?

— Ізыдзі!

— За тры? — кінуў наўздагон геолагу інжынер-геліяэнергетык.

— Не!

— Другі пракол за гадзіну? — галоўны механік не здолеў утрымацца ад таго, каб не падпусціць шпільку.

— Зусім не! Гэта толькі пытанне часу!.. Што вам, мужыкі?

— Мы перадумалі, — сказаў за чацвярых Альгерд Будрын, — вярні нашы душы!

Некалькі імгненняў Таўтвоіш Кандрашэвіч глядзеў на здаравяка, нават не думаючы сціраць усмешкі са свайго твару, а затым сказаў: