На ўсё ёсць прычына (на белорусском языке) - Якуб Колас
Шрифт:
Интервал:
Закладка:
Усе рынулiся па ваду. Бусел камандаваў i падымаў дух у грамады. "Патушым пажар! Спынiм варожую сiлу!" - пакрыкваў ён i паддаваў ахвоты.
Цэлы дзень да самага цямна насiлi ваду, лiлi на агонь i цешылiся, што цяпер-то, напэўна, патухне. Але як здзiвiлiся назаўтра, калi пабачылi, што балота гарыць далей.
Бусел звесiў свой доўгi нос. Смутак апанаваў усiх. Зноў пачалiся нарады, разважаннi i, як i раней, стаяла тое ж неразгаданае пытанне: чаму гарыць балота?
I ў момант самай цяжкай роспачы нечакана з'явiўся крумкач. Усе незвычайна ўзрадавалiся.
- Нешта скажа! Нешта скажа! Напэўна прыляцеў з добраю весткаю! - насiлася ў грамадзе.
- Прафесар будзе гаварыць! Прафесар скажа нешта незвычайнае! - затрашчала сарока.
А "прафесар" цiшком аглядаў балота i заўважыў маленькi ручаёк, што цёк праз балота. Ён быў упэўнены, што праз гэты раўчак агонь не перакiнецца. Вось ён i прыляцеў сюды, каб падтрымаць сваю рэпутацыю вучонага.
- Грамадзяне! - пачаў крумкач. - Вы, напэўна, былi здзiўлены, калi я ў мiнулы раз змушаны быў перарваць сваю прамову, - на тое была свая прычына, як i казаў я вам, што ўсё на свеце мае сваю прычыну.
- Я так i казала, - у захапленнi затрашчала сарока.
- Усё на свеце мае сваю прычыну. Што гэта значыць? А гэта значыць - усё i нiчога. Усё - для вучоных, нiчога - для невукаў. Вы дзiвiцеся, што агонь не гасне, i гэта вас непакоiць i трывожыць. Чаму не гасне агонь? Не гасне таму, што дуб быў вялiкi i душа яго вялiкая. А след ад вялiкай душы застаецца на свеце доўга.
- Ах, родненькiя мае! Як гэта ён складна гаворыць! - у скуры не тоўпiлася сарока.
- Але памятайце маё слова: агонь дойдзе да таго цёмнага вала, што цягнецца па краi балота, i далей не пойдзе.
- Ура! ура! Няхай жыве прафесар! - гучна крычала грамада.
Адзiн толькi цецярук скептычна азваўся:
- Шалдуй-балдуй!
На развiтанне "прафесар" сказаў:
- Аставайцеся здаровы, будзьце пэўныя i не трывожцеся дарэмне: агонь пагасне - на ўсё ёсць свая прычына!
Грамадою i з пашанаю праводзiлi крумкача да самага лесу. Вярнуўшыся, чакалi далейшых падзей. I ўсё iшло так, як i казаў крумкач. Агонь падыходзiў да высокага вала. А калi ён наблiзiўся да самага раўчака, то камар зларадна заявiў:
- Брэшаш! Тут канец табе!
Але на высокiм вале была сухая трава. Па траве перакiнуўся агонь на другi бок, i сам камар задохся ў дыме. А па той бок раўчака для агню пачынаўся шырокi разгон.
I пачалася страшэнная сумятня на балоце.
- Пажар! пажар! - галасiлi вароны.
Мышы i пацукi табунамi паперлi з балота, за iмi папаўзлi вужы, гады i ўсякая поскудзь.
- Сканчэнне свету! - свiстаў бакас, кiдаючыся з куста ў куст.
Бусел, журавель i чапля пад шумок паляцелi на цёплыя воды, каб адпачыць ад згрызот i паправiць здароўе.
А на тым месцы, на балоце, дзе раней перайшоў агонь, пачала рунець новая лапушыстая трава i буяць сакавiтыя маладыя краскi.
Прафесар крумкач, публiчна абсаромiўшыся два разы, зашыўся ў густы лес i ўсё круцiць мазгi над пытаннем: чаму гарыць балота, нягледзячы нi на якiя перашкоды?
На ўсё ёсць прычына.
Як пачаў, так i канчаю.